> >

O PORTALU

Portal dzieje.pl to codzienny serwis historyczny, setki artykułów dotyczących przede wszystkim najnowszej historii Polski, a także materiały wideo, filmy dokumentalne, archiwalne fotografie, dokumenty oraz infografiki i mapy.

Więcej

Kalendarz dat

1941

  • W Paryżu zmarł Henri Bergson, filozof, pisarz, laureat Literackiej Nagrody Nobla w roku 1927.

  • Teatr Studio. Rona Munro "Więź". Inscenizacja i reżyseria Zbigniew Brzoza. Na zdjęciu: Agnieszka Grochowska i Aleksander Bednarz. 2004 r. Fot. PAP/A. Rybczyński

    W Drohobyczu urodził się Aleksander Bednarz, aktor teatralny, filmowy i dubbingowy.

  • W Nyeri w Kenii zmarł Robert Baden-Powell, brytyjski wojskowy, twórca ruchu skautowego.

  • Jerzy Derfel. Fot. PAP/P. Rybarczyk

    W Lidzie urodził się Jerzy Derfel, pianista, kompozytor, autor muzyki teatralnej i filmowej.

  • Ewa Demarczyk. Fot. PAP/CAF/H. Rosiak

    W Krakowie urodziła się Ewa Demarczyk, piosenkarka, związana m.in. z „Piwnicą pod Baranami”; do najbardziej znanych pieśni wykonywanych przez nią należą: „Karuzela z Madonnami”, „Taki pejzaż”, „Grande Valse Brillante”, „Czarne Anioły”, „Wiersze wojenne”, „Cyganka”, „Skrzypek Hercowicz”.

  • Stanisława Wysocka. Fot. NAC

    W Warszawie zmarła Stanisława Wysocka, aktorka, reżyserka teatralna, pedagog; wystąpiła m.in. w filmach „Jaśnie pan szofer”, „Trędowata”, „Dziewczęta z Nowolipek”, „Granica”, „Ludzie Wisły” i „Wrzos”.

  • W Bytomiu urodził się Henryk Apostel, piłkarz, trener, w latach 1993–95 selekcjoner reprezentacji Polski.

  • Kazimierz Kaczor. Fot. PAP/CAF/S. Kraszewski

    W Krakowie urodził się Kazimierz Kaczor, aktor, od 1974 r. związany z Teatrem Powszechnym w Warszawie; znany m.in. z seriali „Polskie drogi”, „Jan Serce”, „Alternatywy 4” i „Zmiennicy”; w latach 1996–2002 prezes Związku Artystów Scen Polskich.

  • Szkolenie cichociemnych w Wielkiej Brytanii. Fot. NAC

    Pierwszy zrzut cichociemnych do Polski: w nocy z 15 na 16 lutego z Wielkiej Brytanii wystartowała brytyjska załoga z trzema polskimi skoczkami na pokładzie, po ponad 11 godz. locie spadochroniarze zostali zrzuceni nie jak planowano pod Włoszczową w Kieleckiem, ale na Śląsku Cieszyńskim pod Skoczowem.

  • Julian Tuwim. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki

    W wydawanym w Londynie przez Mieczysława Grydzewskiego i Zygmunta Nowakowskiego piśmie „Wiadomości Polskie Polityczne i Literackie” ukazał się pierwszy fragment poematu Juliana Tuwima „Kwiaty polskie”.

  • O. Maksymilian Kolbe. Fot. PAP/CAF

    W Niepokalanowie aresztowany został przez gestapo, a następnie przewieziony do więzienia na Pawiaku, o. Maksymilian Maria Kolbe.

  • Tramwaj z tabliczką „Nur für Juden. Tylko dla Żydów”. Warszawa, 10.1940. Źródło: Wikimedia Commons

    W Warszawie władze niemieckie zlikwidowały trzy linie tramwajowe przeznaczone wyłącznie dla Żydów. Zamiast nich zaczął kursować tramwaj bez numeru, oznakowany tarczą z niebiesko-białą gwiazdą Dawida.

  • Emil Zegadłowicz. Fot. NAC

    W Sosnowcu zmarł Emil Zegadłowicz, poeta, prozaik, tłumacz, autor m.in. powieści „Zmory”, „Motory”.

  • Feliks Falk. Fot. PAP/R. Guz

    W Stanisławowie urodził się Feliks Falk, reżyser, scenarzysta, dramatopisarz; twórca filmów „Wodzirej”, „Bohater roku”, „Był jazz”, „Samowolka” i „Komornik”.

  • Niemcy rozpoczęli likwidację getta w Górze Kalwarii, jego mieszkańców deportowali do getta warszawskiego.

  • Zarządzenie gubernatora dystryktu krakowskiego Otto Waechtera o utworzeniu w Krakowie „żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej”. Ostateczny termin przesiedlenia do getta wyznaczono na 20 marca 1941 r. Niezastosowanie się do zarządzenia władz niemieckich zagrożone było karą śmierci.

  • W Warszawie zmarł Edward Wittig, rzeźbiarz, autor warszawskich pomników: Lotnika, PeOWiaka oraz Juliusza Słowackiego.

  • Hubert Wagner. Fot. PAP/CAF-ADM/M. Kłoś

    W Poznaniu urodził się Hubert Wagner, siatkarz, wielokrotny reprezentant Polski; trener, uważany za jednego z najwybitniejszych szkoleniowców w historii polskiego sportu; prowadzona przez niego drużyna siatkarzy zdobyła mistrzostwo świata w Meksyku w 1974 r. oraz złoty medal olimpijski dwa lata później w Montrealu.

  • W Ostrowie Wielkopolskim urodził się Kazimierz Grześkowiak, satyryk, aktor, członek Silnej Grupy pod Wezwaniem, autor przebojów „Chłop żywemu nie przepuści”, „To je moje”, „Odmieniec”, „Kawalerskie noce”.

  • Okupacyjne władze niemieckie wydały rozporządzenie o tzw. niemieckiej liście narodowościowej i niemieckiej przynależności państwowej na ziemiach wschodnich wcielonych do Rzeszy.

  • Igo Sym. Fot. NAC

    W Warszawie z wyroku wojskowego sądu specjalnego ZWZ zastrzelony został za kolaborację Igo Sym, aktor, współpracujący z niemieckim wywiadem i policją.

  • Krystyna Konarska. Fot. PAP/CAF/J. Kopeć

    W Berlinie urodziła się Krystyna Konarska, piosenkarka i aktorka, wystąpiła m.in. w filmie Jerzego Stefana Stawińskiego „Pingwin”.

  • Maciej Łukasiewicz. Fot. PAP/M. Trembecki

    W Warszawie urodził się Maciej Łukasiewicz, dziennikarz, w latach 2000–2004 redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”, w PRL redaktor i wydawca pism podziemnych, twórca wydawnictwa MOST.

  • Igo Sym. Źródło: NAC

    W odwecie za zabicie przez grupę bojową ZWZ aktora Igo Syma, obywatela polskiego współpracującego z wywiadem i policją niemiecką, w Palmirach rozstrzelano 21 więźniów Pawiaka, wśród nich dwóch profesorów Uniwersytetu Warszawskiego: Stefana Kopcia, biologa oraz Kazimierza Zakrzewskiego, historyka.

  • Polska Walcząca. Fot. PAP/L. Wawrynkiewicz

    Ukazał się pierwszy numer konspiracyjnego pisma „Rzeczpospolita Polska”, które było centralnym organem prasowym Delegatury Rządu RP na Kraj.

  • Jerzy Duda-Gracz. Fot. PAP/M. Musiał

    W Częstochowie urodził się Jerzy Duda-Gracz, malarz, scenograf, rysownik, autor m.in. cykli malarskich: „Chopinowi”, „Motywy i Portrety Polskie”, „Obrazy Arystokratyczno-Historyczne”, „Golgota Jasnogórska”.

  • Tadeusz Tański. Fot. NAC

    W niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zamordowany został Tadeusz Tański, inżynier, konstruktor samochodowy, autor pierwszego polskiego samochodu pancernego oraz cywilnych aut CWS T-1 i CWS T-4.

  • Ernst Zoerner. Fot. NAC

    Zarządzenie niemieckiego gubernatora dystryktu lubelskiego Ernsta Zoernera o utworzeniu getta żydowskiego w Lublinie.

  • Wojciech Młynarski. 1973 r. Fot. PAP/PAI/C. Niedenthal

    W Warszawie urodził się Wojciech Młynarski, bard, poeta, artysta kabaretowy, autor piosenek i librett, piosenkarz, kompozytor, a także dramaturg, scenarzysta i reżyser teatralny; twórca takich przebojów jak „Jesteśmy na wczasach”, „Światowe życie”, „Nie ma jak u mamy”, „W Polskę idziemy”, „Och, ty w życiu”, „Prześliczna wiolonczelistka” i „Moje serce to jest muzyk”.

  • Likwidacja getta kieleckiego: ulica Starowarszawska. 08.1942. Fot. Żydowski Instytut Historyczny. Źródło: Wikimedia Commons

    Niemieckie zarządzenie o utworzeniu w Kielcach żydowskiego getta.

  • Andrzej Barański. Fot. PAP/T. Żmijewski

    W Pińczowie urodził się Andrzej Barański, reżyser, scenarzysta; autor filmów „Kobieta z prowincji”, „Kramarz”, „Nad rzeką, której nie ma”, „Dwa Księżyce”, „Parę osób, mały czas”.

  • Widok na getto w Radomiu przez bramę wjazdową. Fot. NAC

    W Radomiu Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej.

  • Stefan Jaracz. Fot. NAC

    Z więzienia na Pawiaku wywieziono do KL Auschwitz 1021 więźniów; wśród nich m.in. Stefana Jaracza i Leona Schillera.

  • Franciszek Kleeberg. Fot. CAW

    W Weisser Hirsch koło Drezna zmarł gen. Franciszek Kleeberg, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca SGO „Polesie”.

  • Gen. Mariusz Zaruski. Fot. NAC

    W sowieckim więzieniu w Chersoniu na Ukrainie zmarł Mariusz Zaruski, generał WP, twórca Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, pionier polskiego żeglarstwa; w latach 1914–1917 żołnierz 1. Pułku Ułanów Legionów, następnie adiutant Józefa Piłsudskiego i prezydenta Stanisława Wojciechowskiego; po wybuchu II wojny światowej aresztowany we Lwowie przez NKWD.

  • Pierwsza Aleja NMP, zachodnia część dużego getta w Częstochowie. Ok. 1941 r. Źródło: Wikimedia Commons

    Niemieckie zarządzenie o utworzeniu getta w Częstochowie.

  • Pola Raksa. Fot. PAP/CAF/Archiwum

    W Lidzie urodziła się Pola Raksa, aktorka; wielką popularność przyniosła jej rola w serialu telewizyjnym „Czterej pancerni i pies”, w którym zagrała sanitariuszkę Marusię „Ogoniok”, wystąpiła również w filmach „Szatan z siódmej klasy”, „Panienka z okienka”, „Popioły”, „Pogoń za Adamem”, „Aria dla atlety”, „Uprowadzenie Agaty”.

  • Abp Józef Michalik. Fot. PAP/G. Jakubowski

    W Zambrowie urodził się Józef Michalik, arcybiskup metropolita przemyski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 2004–2014.

  • Teren b. niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Fot. PAP/A. Grygiel

    W odwecie za ucieczkę więźnia komendant KL Auschwitz Rudolf Hoess po raz pierwszy skazał 10 więźniów na śmierć głodową.

  • Kornel Morawiecki. 1990 r. Fot. PAP/CAF/S. Kraszewski

    W Warszawie urodził się Kornel Morawiecki, fizyk, działacz opozycji antykomunistycznej, przywódca „Solidarności Walczącej” (1982–1990); w 1990 r. założyciel i przewodniczący Partii Wolności; poseł na Sejm (2015–2019).

  • Prof. Andrzej Rottermund. Fot. PAP/L. Szymański

    W Warszawie urodził się Andrzej Rottermund, historyk sztuki, muzealnik, w latach 1991–2015 dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.

  • Heinz Auerswald został mianowany komisarzem warszawskiego getta.

  • Prof. Roman Rybarski. Fot. NAC

    W Warszawie gestapo zatrzymało kierownictwo konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego: prof. Romana Rybarskiego, prof. Teofila Staniszkisa i Mieczysława Trajdosa, a także Stanisława Sedlaczka – naczelnika Harcerstwa Polskiego.

  • Polscy zesłańcy w Związku Sowieckim. 1941 r. Fot. NAC

    W nocy z 21 na 22 maja władze sowieckie rozpoczęły czwartą masową deportację ludności polskiej w głąb Związku Sowieckiego z zagarniętych ziem wschodnich Rzeczypospolitej.

  • Niszczyciel ORP Piorun. Fot. NAC

    Polski niszczyciel „Piorun” podjął walkę z niemieckim pancernikiem „Bismarck”, przyczyniając się do jego zatopienia.

  • O. Maksymilian Maria Kolbe. Fot. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau

    Niemcy wywieźli z więzienia na Pawiaku do obozu koncentracyjnego Auschwitz 304 mężczyzn, wśród nich znajdowali się o. Maksymilian Rajmund Kolbe.

  • Barbara Brylska. Fot. PAP/S. Kraszewski

    W Skotnikach koło Łęczycy urodziła się Barbara Brylska, aktorka, niezapomniana Kama z „Faraona” i Krzysia z „Pana Wołodyjowskiego”.

  • Martha Argerich. Koncert laureatów Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina. Warszawa 1965 r. Fot. PAP/S. Dąbrowiecki

    W Buenos Aires w Argentynie urodziła się Martha Argerich, wybitna pianistka, pedagog, laureatka I nagrody podczas Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w 1965.

  • Zygmunt Smalcerz podczas olimpiady w Monachium. 1972 r. Fot. PAP/CAF/Archiwum

    W Bestwince koło Bielska Białej urodził się Zygmunt Smalcerz, sztangista, złoty medalista olimpijski z Monachium (1972), trzykrotny mistrz świata.

  • Prof. Ludwik Krzywicki. Fot. NAC

    W Warszawie zmarł Ludwik Krzywicki, działacz socjalistyczny, więzień carski, wybitny socjolog, pedagog, współzałożyciel Głównego Urzędu Statystycznego.

  • Alicja Grześkowiak. Fot. PAP/CAF/R. Pietruszka

    W Świrzu w woj. lwowskim urodziła się Alicja Grześkowiak, prawniczka, wykładowca KUL; w latach 1997–2001 marszałek Senatu.

  • Stanisław Thugutt. Fot. NAC

    W Sztokholmie zmarł Stanisław Thugutt, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, prezes PSL „Wyzwolenie” (1922–1923), wicepremier (1924–1925), prezes Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego (1935–1938), poseł na Sejm (1922–1927).

  • Leszek Długosz. 1987 r. Fot. PAP/J. Ochoński

    W Zaklikowie na Lubelszczyźnie urodził się Leszek Długosz, aktor, literat, kompozytor.

  • Tylny dziedziniec II więzienia NKWD we Lwowie. Czerwiec 1941 r. Fot. NAC

    Wojna niemiecko-sowiecka: w czerwcu podczas odwrotu Armii Czerwonej z terenów II RP zagarniętych przez ZSRS w 1939 r., funkcjonariusze NKWD wymordowali w więzieniach tysiące Polaków, m.in. we Lwowie, w Łucku i Wilnie.

  • Kolumna piechoty niemieckiej w marszu na froncie wschodnim. 06.1941. Fot. NAC

    Początek operacji „Barbarossa” – atak III Rzeszy Niemieckiej na Związek Sowiecki.

  • Sowiecki bombowiec DB-3. Źródło: Wikimedia Commons

    Pierwszy nalot sowiecki na Warszawę. Zginęły 34 osoby, kilkadziesiąt zostało rannych.

  • Wojna niemiecko-sowiecka: siły niemieckie zajęły Przemyśl i Wilno.

  • Ruiny Wielkiej Synagogi w Białymstoku. 1941 r. Źródło: Wikimedia Commons

    Po zajęciu Białegostoku Niemcy zamordowali około 2 tys. Żydów.

  • Krzysztof Kieślowski. Fot. PAP/M. Musiał

    W Warszawie urodził się Krzysztof Kieślowski, reżyser, scenarzysta, jeden z najwybitniejszych polskich twórców filmowych; autor „Dekalogu”, „Krótkiego filmu o zabijaniu”, tryptyku: „Trzy kolory: Niebieski”, „Trzy kolory: Biały”, „Trzy kolory: Czerwony”, którego pierwsza część zdobyła Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji, a także filmów „Amator”, „Przypadek” i „Podwójne życie Weroniki”; laureat Felixa – Europejskiej Nagrody Filmowej.

  • Ignacy Jan Paderewski. Fot. PAP/CAF/Reprodukcja

    W Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny, mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.

  • Pogrom we Lwowie. Źródło: Wikimedia Commons

    Po zajęciu Lwowa przez Niemców rozpoczął się pogrom, w którym w ciągu czterech dni zginęło około 4 tys. Żydów.

  • Wojna niemiecko-sowiecka: Stalin wygłosił przemówienie radiowe, w którym wzywał cały naród do stawienia oporu Niemcom.

  • Prof. Włodzimierz Sieradzki. Fot. NAC

    W nocy z 3 na 4 lipca Niemcy aresztowali we Lwowie ponad 20 profesorów uczelni lwowskich, a także ich bliskich, przyjaciół oraz osoby przypadkowo zastane w mieszkaniach; wszyscy zostali zamordowani 4 lipca na Wzgórzach Wuleckich; od kul zginęło 40 osób, wśród nich profesorowie: Antoni Cieszyński, Władysław Dobrzaniecki, Jan Grek, Jerzy Grzędzielski, Edward Hamerski, Henryk Hilarowicz, Włodzimierz Krukowski, Roman Longchamps de Berier, Antoni Łomnicki, Witold Nowicki, Tadeusz Ostrowski, Stanisław Piłat, Stanisław Progulski, Roman Rencki, Włodzimierz Sieradzki, Adam Sołowij, Włodzimierz Stożek, Kazimierz Vetulani, Kasper Weigel, Roman Witkiewicz oraz Tadeusz Boy-Żeleński.

  • Pogrom ludności żydowskiej w Radziłowie na Podlasiu.

  • Tadeusz Borowski. Fot. PAP/A. Rybczyński

    W Warszawie urodził się Tadeusz Borowski, aktor; wystąpił w filmach „Zaraza”, „Zapamiętaj imię swoje”, a także w serialach „Tajemnica Enigmy”, „Blisko, coraz bliżej”, „Rycerze i rabusie”, „Znaki szczególne” i „Znak orła”.

  • Jedwabne - pomnik upamiętniający ofiary mordu. Fot. PAP/A. Reszko

    Pogrom Żydów w Jedwabnem; w toku śledztwa IPN ustalono, że 10 lipca 1941 r. w Jedwabnem grupa miejscowej polskiej ludności cywilnej z inspiracji Niemców dokonała zabójstwa nie mniej niż 340 Żydów.

  • W Kolnie Niemcy rozstrzelali 16 Żydów, których zwłoki pogrzebano wraz ze zburzonym pomnikiem Lenina, wzniesionym na rynku podczas okupacji sowieckiej. Była to jedna ze zbrodni na społeczności żydowskiej popełnionych na Podlasiu w pierwszych tygodniach okupacji niemieckiej.

  • W Wilczym Szańcu pod Kętrzynem Adolf Hitler ogłosił decyzję o przyłączeniu terenów Galicji Wschodniej do Generalnego Gubernatorstwa, rezygnując tym samym z planu utworzenia państwa ukraińskiego.

  • Damian Damięcki. Fot. PAP/W. Rozmysłowicz

    W Podszkodziu koło Ostrowca Świętokrzyskiego urodził się Damian Damięcki, aktor, syn Ireny Górskiej i Dobiesława Damięckiego, mąż śpiewaczki operetkowej Grażyny Brodzińskiej, znany z filmów „Nowy” i „W każdą pogodę”.

  • Synagoga Tempel we Lwowie. Źródło: CBN Polona

    We Lwowie rozpoczął się pogrom – w ciągu trzech dni zginęło około 2 tys. Żydów.

  • Kazimierz Bartel. Fot. NAC

    We Lwowie zamordowany przez Niemców został Kazimierz Bartel, matematyk, pięciokrotny premier RP, prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego, rektor Politechniki Lwowskiej.

  •  Halina Kowalska. Fot. PAP/CAF/Archiwum

    W Brzezinach urodziła się Halina Kowalska, aktorka teatralna i filmowa („Drewniany różaniec”, „Nie lubię poniedziałku”, „Sanatorium pod klepsydrą”).

  • Gen. Władysław Sikorski. Fot. PAP/CAF

    W Londynie premier rządu RP na uchodźstwie gen. Władysław Sikorski podpisał z ambasadorem ZSRS Iwanem Majskim polsko-sowiecki układ dotyczący wznowienia stosunków dyplomatycznych, współpracy na rzecz pokonania Niemiec oraz powstania polskiej armii w ZSRS; dodatkowy protokół przewidywał zwolnienie z więzień i łagrów obywateli polskich.

  • Generalne Gubernatorstwo – mapa z 1943 r. Źródło: CBN Polona

    II wojna światowa: utworzony przez władze niemieckie okręg-dystrykt Galicja został wcielony do Generalnego Gubernatorstwa.

  • Ludwik Kulczycki. Źródło: Wikimedia Commons

    W Warszawie zmarł prof. Ludwik Kulczycki, historyk, socjolog, działacz II Proletariatu, więzień carski, zesłaniec, członek PPS.

  • Stanisław Sedlaczek. Fot. NAC

    W KL Auschwitz zamordowany został harcmistrz Stanisław Sedlaczek, założyciel i naczelnik konspiracyjnego Harcerstwa Polskiego (Hufców Polskich).

  • Na cmentarzu żydowskim w Grajewie Niemcy rozstrzelali 119 Polaków, Żydów i Rosjan.

  • Polacy w ZSRR zgłaszający się do Armii Andersa. 1941–1942. Fot. NAC

    Dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRS o amnestii dla obywateli polskich przebywających w sowieckich łagrach.

  • Winston Churchill i Franklin D. Roosevelt podpisali na pokładzie brytyjskiego pancernika „Prince of Wales” tzw. Kartę Atlantycką.

  • Prof. Stanisław Głąbiński. Fot. NAC

    W sowieckim więzieniu w Charkowie zmarł prof. Stanisław Głąbiński, prawnik, ekonomista, jeden z przywódców Narodowej Demokracji.

  • Gen. Władysław Anders dokonuje inspekcji oddziałów Armii Polskiej w ZSRS. Fot. NAC

    Polsko-sowiecki układ wojskowy o utworzeniu Armii Polskiej w ZSRS; jej dowódcą został gen. Władysław Anders.

  • Obraz przedstawiający o. Maksymiliana Kolbe w KL Auschwitz. Fot. PAP/CAF/L. Surowiec

    W niemieckim obozie Auschwitz zamordowany został o. Maksymilian Maria Kolbe, franciszkanin, misjonarz, założyciel klasztorów w Niepokalanowie i Nagasaki; kanonizowany w 1982 r. przez papieża Jana Pawła II.

  • Mieczysław Kotlarczyk, założyciel i dyrektor Teatru Rapsodycznego. Źródło: CBN Polona

    W Krakowie powstał konspiracyjny Teatr Rapsodyczny.

  • Andrzej Zakrzewski. Fot. PAP/A. Rybczyński

    W Warszawie urodził się Andrzej Zakrzewski, historyk, polityk, minister kultury i dziedzictwa narodowego (1999–2000).

  • W dniach 27 i 28 sierpnia w Kamieńcu Podolskim Niemcy zamordowali ponad 23 tys. Żydów.

  • W wyniku katastrofy pociągu osobowego jadącego z Mińska Mazowieckiego do Warszawy zginęło 36 osób, a 70 zostało rannych. Wśród ofiar śmiertelnych było kilkunastu niemieckich żołnierzy.

  • Miejsce pamięci w Ponarach. Fot. PAP/Z. Lenkiewicz

    Od 31 sierpnia do 3 września w Ponarach koło Wilna Niemcy zamordowali około 8 tys. Żydów; w sumie w latach 1941–1944 Niemcy oraz kolaboranci litewscy zamordowali w tym miejscu około 100 tys. ludzi, wśród nich 60–70 tys. Żydów, wiele tysięcy Polaków, a także Romów, Rosjan, Litwinów, Białorusinów oraz przedstawicieli innych narodowości.

  • Prof. Bolesław Miklaszewski. Fot. NAC

    W Warszawie zmarł prof. Bolesław Miklaszewski, więzień carski, zesłaniec, działacz Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich; w niepodległej Polsce minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, senator; chemik, rektor Wyższej Szkoły Handlowej.

  • Stefan Friedmann. Fot. PAP/G. Jakubowski

    W Krakowie urodził się Stefan Friedmann, aktor, satyryk; wystąpił w filmach „Miejsce na ziemi”, „Krajobraz po bitwie”, „C.K. Dezerterzy”, a także w serialach „Czterdziestolatek”, „Lalka” i „Na kłopoty Bednarski”.

  • Stan Borys. Fot. PAP/A. Rybczyński

    Urodził się Stan Borys, właściwie Stanisław Guzek, wokalista, kompozytor, członek zespołu Blackout.

  • Puszki z Cyklonem B, który Niemcy stosowali w komorach gazowych w Auschwitz-Birkenau, Fot. PAP/M. Billewicz

    W KL Auschwitz Niemcy dokonali pierwszego masowego uśmiercenia ludzi przy pomocy Cyklonu B – zginęło około 600 jeńców sowieckich i 250 Polaków.

  • Litewski policjant prowadzący grupę żydowskich robotników. Wilno, 1941 r. Źródło: Wikimedia Commons/Bundesarchiv

    Niemcy utworzyli w Wilnie getto.

  • Wojska niemieckie na przedmieściach Leningradu. 09.1941. Fot. NAC

    Wojska niemieckie rozpoczęły trwające 900 dni oblężenie Leningradu – do 27 stycznia 1944 r.; liczbę mieszkańców miasta, którzy zmarli w tym czasie z głodu, szacuje się na ponad 750 tys.

  • Helena Marusarzówna. Fot. NAC

    W Tarnowie rozstrzelana została przez Niemców Helena Marusarzówna, narciarka, wielokrotna mistrzyni Polski, w czasie II wojny światowej działała w konspiracji jako kurier tatrzański.

  • Mirosław Hermaszewski. Fot. PAP/CAF/T. Zagoździński

    W Lipnikach na Wołyniu urodził się Mirosław Hermaszewski, kosmonauta, jako pierwszy i jedyny Polak odbył lot w kosmos.

  • II wojna światowa: Wojska niemieckie wkroczyły do Kijowa.

  • W Drohobyczu urodził się Wojciech Alaborski, aktor.

  • W Wielkiej Brytanii członkowie koalicji antyhitlerowskiej podpisali Kartę Atlantycką; uznano w niej m.in. prawo wszystkich narodów do posiadania własnych rządów i własnego niepodległego państwa.

  • SS-man na miejscu masakry w Babim Jarze. Źródło: Wikimedia Commons

    W czasie trwającej dwa dni akcji eksterminacyjnej w Babim Jarze Niemcy zamordowali blisko 34 tys. Żydów z Kijowa.

  • Na pierwszym planie ruch uliczny na tzw. "niemieckiej ulicy". W tle widoczny kościół św. Katarzyny. 1941–1944. Fot. NAC

    W Wilnie Niemcy rozpoczęli trwającą do grudnia 1942 r. akcję eksterminacyjną, w czasie której zamordowano około 33,5 tys. Żydów.

  • Helena Majdaniec. Fot. PAP/CAF/C. Langda

    W Mylsku na Wołyniu urodziła się Helena Majdaniec, piosenkarka.

  • Synagoga w Klecku. Źródło: CBN Polona

    W Klecku Niemcy rozstrzelali około 4 tys. Żydów.

  • Scena z filmu „Heimkehr”. Fot. NAC

    Premiera filmu „Heimkher” w reżyserii Gustava Ucicky’ego. Za udział w realizacji tej propagandowej produkcji kinematografii nazistowskiej władze Polskiego Państwa Podziemnego skazały kilku polskich aktorów na karę infamii lub nagany.

  • Aleksander Prystor. Fot. NAC

    W Moskwie w sowieckim więzieniu na Butyrkach zmarł Aleksander Prystor, jeden z czołowych polityków obozu piłsudczykowskiego, premier w latach 1931–33, poseł, senator, w latach 1935–38 marszałek Senatu.

  • Generalny gubernator Hans Frank. Źródło: NAC

    Rozporządzenie generalnego gubernatora Hansa Franka zabraniające Żydom pod groźbą kary śmierci opuszczania wyznaczonych dla nich dzielnic mieszkaniowych.

  • Leo Belmont. Źródło: CBN Polona

    W warszawskim getcie zmarł Leo Belmont (właściwie Leopold Blumental), założyciel Polskiego Towarzystwa Esperantystów, adwokat, obrońca polityczny, publicysta, krytyk literacki, poeta, autor powieści.

  • Herman Lieberman. Fot. NAC

    W Londynie zmarł Herman Lieberman, członek Rady Naczelnej PPS w latach 1920–1939, poseł na Sejm (1919–1933), działacz Centrolewu, skazany w procesie brzeskim. Od 1939 r. wiceprezes Rady Narodowej RP na uchodźstwie.

  • Marszałek Edward Śmigły-Rydz. Fot. NAC

    Do okupowanej Polski z Budapesztu potajemnie przedostał się marszałek Edward Śmigły-Rydz; zamieszkał w Warszawie. Zmarł na atak serca 2 grudnia 1941 r., pochowany został na Cywilnym Cmentarzu na Powązkach pod nazwiskiem Adama Zawiszy.

  • Miejsce Pamięci na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu. Fot. PAP/M. Trembecki

    Niemcy rozpoczęli budowę obozu zagłady w Bełżcu.

  • Mieczysław Kotlarczyk, założyciel Teatru Rapsodycznego. Źródło: CBN Polona

    W Krakowie odbyło się pierwsze przedstawienie konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego. W powstanie teatru zaangażował się Karol Wojtyła, który występował w niektórych spektaklach organizowanych w prywatnych mieszkaniach jego przyjaciół.

  • Włodzimierz Nahorny. Fot. PAP/M. Obara

    W Radzyniu Podlaskim urodził się Włodzimierz Nahorny, muzyk jazzowy, kompozytor, aranżer.

  • W Nowym Jorku urodził się Art Garfunkel – piosenkarz, współtwórca słynnego duetu Simon and Garfunkel.

  • Ludwig Fischer. Fot. NAC

    Gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer podpisał rozporządzenie o karze śmierci za samowolne opuszczenie getta oraz udzielanie pomocy Żydom.

  • Ściana straceń w b. niemieckim obozie Auschwitz. Fot. PAP/J. Ochoński

    W pierwszej egzekucji przed Ścianą Straceń w KL Auschwitz Niemcy rozstrzelali 151 polskich więźniów. Ogółem w tym miejscu rozstrzelano co najmniej kilka tysięcy osób, głównie Polaków.

  • Żołnierze polskiej Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich pod Tobrukiem. 1941 r. Fot. Imperial War Museums. Źródło: Wikimedia Commons

    Początek ofensywy wojsk brytyjskich pod Tobrukiem; w walkach brała udział polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich.

  • Marszałek Polski Edward Rydz-Śmigły. Fot. NAC

    W Warszawie zmarł marszałek Edward Śmigły-Rydz; pochowany został na Cywilnym Cmentarzu na Powązkach pod nazwiskiem Adama Zawiszy.

  • Józef Stalin, Władysław Sikorski (siedzi), Wiaczesław Mołotow, ambasador polski Stanisław Kot i gen. Władysław Anders. Moskwa, 4.12.1941. Fot. PAP/CAF

    Gen. Władysław Sikorski przybył do Moskwy. W trakcie wizyty dwukrotnie spotkał się ze Stalinem.

  • Gen. Władysław Sikorski. Fot. PAP/CAF/Archiwum

    Gen. Władysław Sikorski i Józef Stalin podpisali w Moskwie polsko-sowiecką deklarację o walce z Niemcami.

  • USS West Virginia storpedowany w ataku na Pearl Harbor. Źródło: Wikipedia commons

    Japoński atak na amerykańską bazę morską Pearl Harbor na Hawajach. W odpowiedzi na agresję Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Japonii i rozpoczęły działania zbrojne na Pacyfiku.

  • Janusz Bukowski w roli zbójnika Wróblika na planie serialu „Janosik”. Fot. PAP/CAF/M. Sochor

    W Gorzycach pod Sandomierzem urodził się Janusz Bukowski, aktor.

  • Obóz Kulmhof 1942. Źródło: Wikimedia Commons / Muzeum Okręgowe w Koninie

    W Chełmnie nad Nerem zaczął działać niemiecki obóz zagłady KL Kulmhof – przywieziono do niego pierwszy transport 700 Żydów z Koła; do kwietnia 1944 r. w obozie Niemcy zamordowali około 200 tys. Żydów.

  • Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę USA.

  • Gen. Władysław Sikorski. Fot. PAP/CAF/Archiwum

    Rząd polski wypowiedział wojnę Japonii, która nieformalnie odrzuciła ten akt.

  • Płk Bronisław Gembarzewski. Źródło: Wikimedia Commons/MWP

    W Warszawie zmarł płk Bronisław Gembarzewski, historyk wojskowości, organizator i dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1916–1936) oraz Muzeum Wojska w Warszawie (1920–1939).

  • Antoni Sujkowski. fot. Wikipedia

    W Warszawie zmarł Antoni Sujkowski, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1926), rektor Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie (1929–1931), od 1932 r. prezes Polskiego Towarzystwa Geograficznego.

  • Jan Kowalczyk. Fot.PAP/Z.Matuszewski

    W Drogomyślu w pow. cieszyńskim urodził się Jan Kowalczyk, jeździec, złoty medalista igrzysk olimpijskich w Moskwie w indywidualnym konkursie skoków przez przeszkody.

  • Znak Polski Walczącej. Fot. PAP/M. Kaliński

    W nocy z 17 na 18 grudnia w Katowicach gestapo dokonało masowych aresztowań wśród członków Katowickiego Inspektoratu ZWZ.

  • Po kapitulacji brytyjskiej załogi Hongkong zajęty został przez wojska japońskie.

  • Leon Nowodworski. Fot. NAC

    W Warszawie zmarł Leon Nowodworski, adwokat, członek Rady Naczelnej Stronnictwa Narodowego (1928–1930), od 1940 r. pierwszy dyrektor Departamentu Sprawiedliwości Delegatury Rządu RP na Kraj.

  • Marceli Nowotko. Źródło: Wikimedia Commons

    Z  Moskwy do okupowanej Polski odleciała tzw. pierwsza Grupa Inicjatywna, której zadaniem było odtworzenie partii komunistycznej na terenach znajdujących się pod okupacją niemiecką; w jej składzie znaleźli się Marceli Nowotko, Paweł Finder, Bolesław Mołojec, Pinkus Kartin, Czesław Skoniecki i Maria Rutkiewicz.