Zbaraż - pomnik Adama Mickiewicza

Na terenie dawnych Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej jest wiele upamiętnień Adama Mickiewicza, ale historia obelisku ze Zbaraża należy do najbardziej niezwykłych.
Historia pomnika
Zbaraski pomnik poety został ufundowany przez miejscową ludność w 1898 r. - w setną rocznicę urodzin Mickiewicza. W latach 1919-1920 obelisk był dwukrotnie niszczony. Pierwszy raz w czasie konfliktu polsko-ukraińskiego (1918-1919), a po raz drugi w czasie wojny z bolszewikami w 1920 r., kiedy - podobnie jak poprzednio - wrzucono go do rzeki. Na szczęście mieszkańcy Zbaraża ocalili pomnik i w okresie międzywojennym zajął ważne miejsce w miasteczku.
Po wyparciu bolszewików na wschód, wojsko polskie odnowiło postument i obelisk, który uroczyście odsłonięto 29 czerwca 1921 r. Do roku 1939 stał na rynku w miejscu, w którym obecnie znajduje się pomnik Bohdana Chmielnickiego. Obecnie pomnik Adama Mickiewicza znajduje się na skarpie Góry Zamkowej, w założeniu parkowym ufundowanym w XVIII wieku przez rodzinę Potockich. W okresie powojennym ponownie uległ częściowemu zniszczeniu. Powierzchowny remont obelisku przeprowadzono dopiero w 1970 r.
To nie jedyne mickiewiczianum w Zbarażu. W kościele bernardynów pw. śś. Antoniego i Jerzego znajduje się marmurowa tablica upamiętniająca setną rocznicę urodzin poety.
Prace konserwatorskie
Latem 2015 r., w związku z obchodami 160. rocznicy śmierci Adama Mickiewicza, Fundacja MOSTY przeprowadziła prace konserwatorskie pomnika poety w Parku Miejskim przy zamku w Zbarażu. Stan techniczny pomnika był zły. Piaskowiec, z którego wykonano upamiętnienie, zachował się w zadowalającej kondycji, ale pomnik posiadał liczne zacieki, nawarstwienia atmosferyczne, uszkodzenia mechaniczne i ubytki. Inskrypcje na pomniku częściowo się zachowały, wymagały jednak – podobnie jak cały obelisk – fachowej renowacji.
Konserwację tego obiektu – pierwszą od ponad 40 lat i po raz pierwszy w pełni profesjonalną – przeprowadził zespół polskich konserwatorów pod kierunkiem dr hab. Janusza Smazy, profesora warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Na zakończenie prac konserwatorskich 29 sierpnia 2015 r. miało miejsce uroczyste odsłonięcie pomnika Adama Mickiewicza. W ceremonii wzięli udział Henryk Litwin, Ambasador RP na Ukrainie, Beata Brzywczy, Konsul Generalny RP w Łucku, Stepan Barna, Gubernator Obwodu Tarnopolskiego, przedstawiciele władz lokalnych oraz liczni goście z Polski i z okolic Tarnopola. Uroczystemu zakończeniu projektu renowacji pomnika towarzyszyło spotkanie poświęcone ochronie zabytków i współpracy polsko-ukraińskiej w zakresie dziedzictwa kulturowego i historycznego, zorganizowane na zamku w Zbarażu we współpracy z tamtejszym muzeum.
Fundacja MOSTY przeprowadziła projekt konserwacji pomnika Adama Mickiewicza i uporządkowania terenu wokół pomnika we współpracy z Narodowym Rezerwatem „Zamki Tarnopolszczyzny”, przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (dofinansowanie w ramach Programu MKiDN „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”), Ambasady RP w Kijowie, Konsulatu Generalnego RP w Łucku, firmy Plastics Ukraina i Międzynarodowego Stowarzyszenia Przedsiębiorców Polskich na Ukrainie. Projekt aranżacji otoczenia pomnika wykonali przedstawiciele strony ukraińskiej przy wsparciu sponsorów z Polski i polskich firm na Ukrainie.
oprac. Mikołaj Falkowski
abe/mjs
Odsłonięcie odnowionego pomnika Adama Mickiewicza w Zbarażu 29 sierpnia 2015 r.
Odsłonięcie pomnika Adama Mickiewicza w Zbarażu - materiał filmowy; Gazeta Polska
Mickiewicz w Zbarażu - materiał filmowy; Studio Wschód - TVP Wrocław
Zbaraż
Galeria
-
Pomnik Adama Mickiewicza w Zbarażu - po konserwacji. Fot. Mikołaj Falkowski
-
Pomnik Adama Mickiewicza w Zbarażu - po konserwacji. Fot. Mikołaj Falkowski
-
Pomnik Adama Mickiewicza w Zbarażu - przed konserwacją. Fot. Dorota Janiszewska-Jakubiak
-
Pomnik Adama Mickiewicza w Zbarażu. Fotografia z okresu międzywojennego. Źródło: NAC
-
Pomnik Adama Mickiewicza w Zbarażu - po konserwacji. Fot. Mikołaj Falkowski
-
Pomnik Adama Mickiewicza w Zbarażu - po konserwacji. Fot. Mikołaj Falkowski
-
Tablica poświęcona Adomowi Mickiewiczowi w kościele bernardynów w Zbarażu. Fot. Dorota Janiszewska-J...
-
Panorama Zbaraża około 1905 r. Fot. A. Friedrich. Źródło: BN Polona
-
Kościół OO. Bernardynów w Zbarażu. Lata 1919-1939. Źródło: NAC