Karol Popiel - współtwórca SP oraz jego prezes w latach 1939-1946. Fot. NAC
Kongres, podczas którego w wyniku połączenia m.in. Narodowej Partii Robotniczej, Chrześcijańskiej Demokracji i Związku Hallerczyków zostało utworzone Stronnictwo Pracy odbył się 10 października 1937 roku w Warszawie.
W okresie poprzedzającym powstanie Stronnictwa Pracy obie główne partie je tworzące - Narodowa Partia Robotnicza (NPR) i Chrześcijańska Demokracja zmagały się z kryzysem politycznym i organizacyjnym, który przyczynił się do rozpoczęcia rozmów o ich połączeniu. Kongres zjednoczeniowy odbył się 10 października 1937 roku w Warszawie. "Kongres Konstytucyjny został poprzedzony odpowiednimi uroczystościami, Mszą Św. w Katedrze i pochodem uczestników na miejsce obrad w sali Stowarzyszenia Techników. Przewodniczył obradom Karol Popiel" - pisał Waldemar Bujak w "Historii Stronnictwa Pracy 1937-1946-1950".
Program Stronnictwa Pracy składał się ze wstępu i ośmiu rozdziałów przedstawiających stosunek jednostki do społeczeństwa, problemy państwa, armii, polityki zagranicznej, ustroju społecznego i gospodarczego, moralności w życiu publicznym, rolę religii oraz pozycję Polaków w wielonarodowym państwie polskim.
W kongresie uczestniczyli delegaci na zjazdy likwidacyjne NPR i ChD; delegaci Związku Hallerczyków z gen. Józefem Hallerem; działacze Chrześcijańskiego Związku Zawodowego i Zjednoczenia Zawodowego Polskiego oraz młodzieżówek obu partii; Katolickiego Towarzystwa Polek kierowanego przez Elżbietę Korfantową; Chrześcijańskich Uniwersytetów Robotniczych; Polskiej Partii Narodowo-Radykalnej oraz grupa znanych postaci związanych z Frontem Morges m.in. były prezydent Stanisław Wojciechowski, Stanisław Grabski, gen. Marian Kukiel, Adam Ronikier i Feliks Młynarski.
Na kongresie uchwalono program i statut stronnictwa oraz wybrano władze naczelne. Do Rady Naczelnej Stronnictwa Pracy weszło po 30 osób z dawnych NPR i ChD, 15 ze Związku Hallerczyków i pięciu z pozostałych łączących się ze Stronnictwem ugrupowań. Prezesem Rady został gen. Haller, wiceprezesami płk Izydor Modelski (Związek Hallerczyków), Kazimierz Beyer (ChD) i Ignacy Sikora (NPR). Prezesem Zarządu Głównego Stronnictwa wybrano Wojciecha Korfantego, jednak na okres jego nieobecności w kraju obowiązki prezesa powierzono Karolowi Popielowi.
Uchwalony na kongresie program Stronnictwa Pracy składał się ze wstępu i ośmiu rozdziałów przedstawiających stosunek jednostki do społeczeństwa, problemy państwa, armii, polityki zagranicznej, ustroju społecznego i gospodarczego, moralności w życiu publicznym, rolę religii oraz pozycję Polaków w wielonarodowym państwie polskim.
"Program stwierdzał, że życiem jednostki i narodu winny kierować chrześcijańskie zasady moralne wykluczające zarówno totalitaryzm, jak i niczym nie skrępowany liberalizm. SP deklarowało gotowość rozwijania i obrony kultury polskiej jako kultury zachodniej i chrześcijańskiej, deklarowało obronę ducha narodowego polskiego; deklarowało się również jako stronnictwo antykomunistyczne. Najwyższa forma organizacji narodu - suwerenne państwo (...) ma zapewniać jego wszechstronny rozwój, co gwarantuje tylko państwo oparte demokracji, prawie i poszanowaniu praw obywatelskich, rozwijające samorząd i wszelkie formy inicjatywy społecznej, oparte na zaufaniu społeczeństwa, państwa demokracji parlamentarnej" - czytamy w "Historii Stronnictwa Pracy 1937-1946-1950".
Pierwszy prezes Stronnictwa pełnił swoją funkcję przez dwa lata, do 1946 roku jego miejsce zajął Karol Popiel. W okresie wojny członkowie partii angażowali się w prace władz na uchodźstwie i działalność podziemną w kraju. Delegatami Rządu na Kraj byli wywodzący się ze Stronnictwa Cyryl Ratajski i Jan Stanisław Jankowski.
Po wojnie część działaczy podjęła działania zmierzające do rozpoczęcia legalnej aktywności, jednak w związku z komunistycznymi represjami, 18 lipca 1946 roku zarząd Stronnictwa Pracy zawiesił działalność partii. Niektórzy jej członkowie jeszcze do 1950 roku używali nazwy Stronnictwa, ale z uwagi na małe poparcie zrezygnowali wstępując do Stronnictwa Demokratycznego. Część działaczy wyjechała, tworząc struktury na emigracji. W 1989 roku Stronnictwo Pracy wznowiło swoją działalność jako Chrześcijańsko-Demokratyczne Stronnictwo Pracy kierowane przez mec. Władysława Siłę-Nowickiego. (PAP)
akn/ abe/
