Aleksander Marinesko. Fot. Wikimedia Commons
25 listopada 1963 r. w Leningradzie zmarł Aleksander Marinesko, dowódca sowieckiego okrętu podwodnego, który w 1945 r. zatopił na Bałtyku dwa niemieckie transportowce "Wilhelm Gustloff" i "Steuben". Według różnych szacunków w dwóch atakach, które spowodowały jedne z największych tragedii morskich w historii, zginęło od 8 do 13 tys. osób.
Aleksander Iwanowicz Marinesko urodził się 15 stycznia 1913 r. w Odessie, w rodzinie rumuńskiego żeglarza Iona Marinsescu. Po ukończeniu szkoły Aleksander pływał na parowcach po Morzu Czarnym. W 1933 r. został powołany do sowieckiej marynarki wojennej. Po trzech latach służby uzyskał stopień lejtnanta (podporucznika). Od 1939 r. dowodził okrętem podwodnym M-96.
W 1940 r. Marinesko został awansowany na stopień kapitana-lejtnanta za najlepsze wyniki w wyszkoleniu załogi.
Po ataku Niemiec na Związek Sowiecki 22 czerwca 1941 r. jednym z zadań Marinesko było patrolowanie wód Bałtyku. Początkowo planowano przenieść go, by służył na Morzu Kaspijskim, jednak wobec niemieckiej blokady Leningradu nie udało się tych planów zrealizować. W tym samym roku Marinesko został wyrzucony z partii komunistycznej ze względu na problemy z dyscypliną i nadużywanie alkoholu.
11 stycznia 1945 r. Marinesko rozpoczął patrol bojowy w rejonie Zatoki Gdańskiej. Niemal trzy tygodnie później, 30 stycznia, w okolicy Ławicy Słupskiej, sowiecki okręt podwodny zaatakował niemiecki transportowiec "Wilhelm Gustloff", wystrzeliwując w jego kierunku trzy torpedy. Około godziny 22.30 Gustloff był już pod wodą.
W sierpniu 1942 r. sowiecki dowódca zatopił fiński transportowiec "Helene", za co otrzymał Order Lenina. Podczas powrotu do bazy zachował się jednak lekkomyślnie - postanowił nikogo nie uprzedzać o swoim powrocie, nieomal doprowadzając do katastrofy. Został zaatakowany przez sowieckie łodzie patrolowe, lecz w porę opanowano sytuację.
Pod koniec 1942 r. Marinesko został awansowany na komandora podporucznika. Został także ponownie przyjęty do partii komunistycznej. Dwa lata później - jako dowódca okrętu podwodnego S-13 - otworzył ogień do uzbrojonego trawlera "Siegfried", powodując jego uszkodzenia.
Sukcesy militarne nie sprawiły jednak, że Marinesko przestał mieć problemy z dyscypliną. Za pijaństwo, bójki i samowolne opuszczenie okrętu miał być oddany pod sąd wojenny, jednak pozwolono mu wykazać się w walce. W kwietniu 1943 r. mianowano go dowódcą okrętu podwodnego S-13.
11 stycznia 1945 r. Marinesko rozpoczął patrol bojowy w rejonie Zatoki Gdańskiej. Niemal trzy tygodnie później, 30 stycznia, w okolicy Ławicy Słupskiej, sowiecki okręt podwodny zaatakował niemiecki transportowiec "Wilhelm Gustloff", wystrzeliwując w jego kierunku trzy torpedy. Około godziny 22.30 "Gustloff" był już pod wodą.
Według różnych źródeł w wyniku zatonięcia statku zginęło od 4,5 tys. do ponad 9 tys. osób, a wśród nich marynarze i uchodźcy z Prus Wschodnich - ranni żołnierze, funkcjonariusze służb mundurowych, działacze NSDAP i ich rodziny.
W ciągu tego samego rejsu, 10 lutego 1945 r. okręt dowodzony przez Marineskę ostrzelał i zatopił, także u wybrzeży Polski, niemiecki transportowiec „Steuben”, na którego pokładzie znajdowało się 3-4 tys. osób, w większości rannych żołnierzy; uratowało się ok. 300 osób.
Zatopienie „Gustloffa” i „Steubena” to jedne z największych tragedii na morzu w historii.
Za efektowny sukces Marinesko otrzymał Order Czerwonego Sztandaru. We wrześniu 1945 r., rozkazem ministra marynarki wojennej, został odsunięty od służby na okrętach podwodnych i zdegradowany do stopnia starszego lejtnanta - ze względu na "systematyczne pijaństwo i rozwiązłość obyczajową". W listopadzie został przesunięty do rezerwy.
Po wojnie sowiecki dowódca pływał jako starszy oficer na statkach handlowych. Spędził także trzy lata na Syberii, odbywając karę za kradzież. Od 1953 r. był kierownikiem oddziału zaopatrzenia w Leningradzie. W 1960 r. Marinesko został zrehabilitowany i przywrócono mu jego stopień wojskowy. Zmarł 25 listopada 1963 r. po długiej chorobie.
5 maja 1990 r., przy okazji obchodów 45. rocznicy zakończenia II wojny światowej, Michaił Gorbaczow przyznał Marinesce pośmiertnie tytuł Bohatera Związku Sowieckiego. (PAP)
pj/ wmk/ mjs
