Dziejom gdańskiej dzielnicy Chełm poświęcona jest najnowsza publikacja wydana przez Muzeum Gdańska. To pierwsze naukowe opracowanie dotyczące tej dzielnicy i pierwsza część serii prac mających pokazać dzieje poszczególnych części miasta. Książka pt. „Historie Gdańskich Dzielnic – Chełm” jest pracą zbiorową przygotowaną przez historyków związanych głównie z Muzeum Gdańska i Uniwersytetem Gdańskim.
Jak poinformował rzecznik Muzeum Gdańska Andrzej Gierszewski, licząca 375 stron publikacja prezentuje najnowsze wyniki badań obejmujące okres od średniowiecza po czasy współczesne.
Rzecznik poinformował, że w b.r. prowadzone będą prace nad kolejnym tomem „Historii Gdańskich Dzielnic”, poświęconym Staremu Przedmieściu. Tom ten ma ukazać się drukiem w pierwszym kwartale 2019 r. Równolegle z pracami historyków nad książką, Muzeum Gdańska przez cały bieżący rok będzie organizować spacery oraz wykłady poświęcone dziejom tej części miasta.
W kolejnych latach placówka planuje podjęcie podobnych działań dotyczących kolejnych gdańskich dzielnic. Gierszewski zaznaczył, że dzielnicę, która stanie się bohaterem trzeciej edycji projektu, wybiorą sami gdańszczanie. „Chcemy ogłosić plebiscyt, który pozwoli nam poznać preferencje mieszkańców” – powiedział PAP rzecznik.
Jak przypomina gedanopedia.pl, dzisiejszy Chełm zyskał tę nazwę po II wojnie światowej. Wcześniej to - położone w niewielkiej odległości od gdańskiego Głównego Miasta - miejsce nazywano Stolzenberg czyli Wyniosłą Górą. W średniowieczu stanowiło ono część należącej do biskupów włocławskich wsi Górka, której powierzchnia liczyła około 200 hektarów.
W XV wieku na terenie Wyniosłej Góry zbudowano dwór, w którym mieszkał przedstawiciel biskupa. Z czasem powstały tu też karczma i sołectwo. Ze względu na swoje położenie na przedmieściach Gdańska wieś była często niszczona. Choćby w roku 1520, podczas wojny polsko-krzyżackiej, wieś została spalona. W 1577 roku zniszczono ją w efekcie oblężenia Gdańska przez wojska króla polskiego Stefana Batorego, a w 1656 roku - w ramach przygotowań miasta do obrony przed wojskami szwedzkimi.
W XVII wieku, za zgodą biskupa włocławskiego w okolicy tej osiedlali się rzemieślnicy, którzy stanowili konkurencję dla wytwórców mieszkających na terenie Gdańska. Gedanopedia.pl podaje, że sławą cieszyły się m.in. wytwarzane tu wyroby ceramiczne, w tym znane w Polsce kafle sztolcenberskie. W drugiej połowie XVII wieku w okolicy tej działało też 15 browarów.
Z czasem na terenie Wyniosłej Góry, obok katolików, zaczęli zamieszkiwać Żydzi. Powstał tu m.in. kirkut - jeden z najstarszych cmentarzy żydowskich w tej części Europy Środkowo-Wschodniej.
Po I rozbiorze Polski król Fryderyk Wielki utworzył na terenie Chełmu i okolic Zjednoczone Miasto Chełm, które – w efekcie wojen napoleońskich, zostało ponownie zniszczone, a w 1814 roku jego teren włączono do Gdańska. W 1912 roku Chełm zamieszkiwało niespełna 500 osób. W czasie II wojny światowej rozpoczęto tu budowę osiedla dla pracowników gdańskiej stoczni, a po wojnie teren ten był stopniowo zabudowywany willami, a następnie blokami. Dziś na Chełmie mieszka około 50 tysięcy osób. (PAP)
autor: Anna Kisicka
aks/ ekr/