Henryk Bohdan Samsonowicz urodził się 23 stycznia 1930 roku w Warszawie w rodzinie o szlacheckich korzeniach pieczętującej się herbem Samson. Jego ojcem był Jan Samsonowicz, odkrywca neolitycznych kopalni krzemienia w Krzemionkach Opatowskich oraz lubelskiego zagłębia węglowego
Henryk Samsonowicz studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, na którym w 1950 roku uzyskał tytuł magistra. Jego wykładowcami byli m.in. Aleksander Gieysztor, Witold Kula, Tadeusz Manteuffel czy Stanisław Herbst. Po zakończeniu studiów rozpoczął współpracę ze stołeczną uczelnią jako asystent kontynuując równocześnie pracę naukową. W roku 1954 obronił pracę doktorską na Wydziale Historycznym, gdzie w 1960 roku uzyskał także habilitację.
Samsonowicz jako historyk
Od roku 1967 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Historycznego, zaś w latach 1970-73 był jego dziekanem. W okresie 1975-80 piastował stanowisko dyrektora Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 70. często pełnił rolę eksperta historycznego w teleturnieju "Wielka Gra". W roku 1975 był inicjatorem pierwszej olimpiady historycznej, zaś na przełomie lat 70. i 80. działał w zainicjowanej przez siebie Komisji Mediewistycznej Polskiego Towarzystwa Historycznego.
W 1971 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a 10 lat później został profesorem zwyczajnym nauk humanistycznych. W latach 1980-82 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
Samsonowicz wobec przemian 1989 r.
Działacz Solidarności, w roku 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. "Nie miałem i nie mam najmniejszych wątpliwości, że to był przełom w dziejach Polski. Wyniki wyborów (4 czerwca 1989 - PAP) przekroczyły moje najśmielsze nadzieje. Ich skutki również. (...) Było to przeżycie wyjątkowe. Pokazało, jak niewydolny jest system i jak jest on odrzucony przez społeczeństwo. Stało się jasne, że sukces opozycji musi zmienić stosunki społeczne, polityczne i miejsce Polski na mapie Europy i świata" - tak prof. Samsonowicz wspominał tamten okres w jednym z wywiadów. ("Super Express", 2008)
Jak wówczas podkreślił, jego zdaniem wybory 4 czerwca zapoczątkowały nową erę i dały asumpt do innych podobnych działań, takich jak upadek muru berlińskiego, wydarzenia w Czechosłowacji, na Węgrzech, w Rumunii czy nawet upadek Związku Radzieckiego.
Samsonowicz jako minister edukacji narodowej
Po wyborach do Sejmu i utworzeniu przez Tadeusza Mazowieckiego pierwszego niekomunistycznego rządu, prof. Samsonowicz objął w nim tekę ministra edukacji narodowej, którą piastował do roku 1991. Podczas jego urzędowania w roku 1990 zostały wprowadzone do szkół zajęcia z religii.
Prof. Samsonowicz jest członkiem wielu prestiżowych instytucji naukowych i gremiów m.in. Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiej Akademii Nauk, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Rady Muzeum Historii Żydów Polskich, jury Nagrody Naukowej KLIO i nagrody PAP im. Ryszarda Kapuścińskiego. Otrzymał także kilka doktoratów honoris causa, francuską Legię Honorową i Order Orła Białego, w którego kapitule również zasiada.
Samsonowicz jako autor
Specjalista od mediewistyki i wczesnośredniowiecznych dziejów Polski ukazywanych w kontekście historii Europy Środkowo-Wschodniej, był autorem ok. 800 prac naukowych, w tym 16 książek i podręczników uniwersyteckich, kilkuset artykułów i ponad 200 recenzji.
Jego najbardziej znane prace to "Późne średniowiecze miast nadbałtyckich. Studia z dziejów Hanzy nad Bałtykiem w XIV-XV w." (1968), "Miejsce Polski w Europie" (1995), "Tysiącletnie dzieje" (wspólnie z Januszem Tazbirem) (1997) czy "Historia Polski do roku 1795" (2000), "Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy" (2000).
Publikacje prof. Samsonowicza drukowały wydawnictwa w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Rosji, Słowacji, na Węgrzech i we Włoszech.
Henryk Samsonowicz zmarł 28 maja 2021 roku.
(PAP)
akn/ ls/
