Urodził się 12 grudnia 1860 r. we wsi Szymborze niedaleko Inowrocławia, jako pierwsze z czternaściorga dzieci Piotra i Józefy Kasprowiczów. W domu panowała bieda, rodzice szukali dorywczych prac u zamożniejszych gospodarzy.
Kasprowicz w pruskiej szkole
Przyszły poeta okazał się pojętnym uczniem miejscowej szkoły. Za radą nauczyciela rodzice postanowili oddać syna do pruskiego gimnazjum w Inowrocławiu, nie mieli jednak środków na wynajęcie w mieście stancji dla syna. Kasprowicz musiał więc pokonywać codziennie kilka kilometrów w drodze do szkoły. Nie należał do najwybitniejszych uczniów, koledzy często drwili z jego biedy i braku obycia.
Gdy Kasprowicz był w przedostatniej klasie konflikt z niemieckim nauczycielem zmusił go do opuszczenia gimnazjum w Inowrocławiu, skąd przeniósł się do szkoły w Poznaniu. Był to pierwszy z całej serii konfliktów patriotycznie nastawionego Kasprowicza z niemiecką kadrą nauczycielską - szkołę zmieniał kilkakrotnie.
Maturę uzyskał jako 24-letni mężczyzna. Przez pół roku studiował w Lipsku literaturę i filozofię, jednak z powodów materialnych musiał przenieść się do Wrocławia. Studia ukończył dzięki pomocy Józefa Kościelskiego, ziemianina i poety mieszkającego niedaleko Inowrocławia. Sumy te wystarczały na zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb. Jeszcze podczas studiów Kasprowicz ożenił się z kilka lat od siebie starszą Teodozją Szymańską, jednak małżeństwo to zakończyło się szybko rozwodem.
Kasprowicz – poeta, publicysta, krytyk
W 1886 r. nawiązał współpracę z krajowymi czasopismami, na łamach których uprawiał publicystykę i krytykę literacką. W tym okresie związał się też z „ikaryjczykami" - grupą niemieckich socjalistów. W 1887 r. na ślad grupy wpadła policja, Kasprowicz został skazany na pół roku więzienia. Po odbyciu kary jeden z galicyjskich działaczy ludowych i wydawca, Bolesław Wysłouch, zaproponował mu przeniesienie się do Lwowa, gdzie miał objąć stanowisko redaktora w „Kurierze Lwowskim". Poeta przyjął tę propozycję.
W 1888 r. wydana została we Lwowie pierwsza książka Kasprowicza – „Poezje". Były to wiersze zaangażowane społecznie stylem przypominające twórczość Konopnickiej i Lenartowicza. Styl kolejnych tomików: „Anima lachrymans", „Miłość", „Krzak dzikiej róży" - pokazywał fascynację poety symbolizmem.
W 1888 r. powstał cykl sonetów „Z chałupy", a w latach 1899-1901 „Hymny".
Mauzoleum Jana Kasprowicza na zakopiańskiej Harendzie
W roku 1893 Kasprowicz ożenił się z Jadwigą Gąsowską, z którą miał dwie córki, Annę i Janinę. Rok 1899 przyniósł wydarzenie, które na zawsze zmąciło spokój poety. W domu Kasprowiczów pojawił się Stanisław Przybyszewski, sąsiad Kasprowicza z czasów pobytu na Kujawach. Jadwiga zakochała się w gościu i zostawiła dla niego męża i dzieci.
Kasprowicz w tym czasie pracował w „Słowie Polskim", jednak praca dziennikarska zaczęła go męczyć. Wyczekiwana zmiana przyszła w 1904 r., kiedy poeta doktoryzował się na Uniwersytecie Lwowskim, a cztery lata później objął katedrę literatury porównawczej, która utworzona została specjalnie dla niego w związku z jego wieloletnią działalnością przekładową. Kasprowicz tłumaczył m.in. tragedie Ajschylosa, Eurypidesa, dramaty Marlowe'a, Szekspira, dzieła Goethego, Shelleya oraz pisarzy mu współczesnych: Maeterlincka, Rimbauda. W latach 1921-1922 Kasprowicz był rektorem lwowskiej uczelni.
Po raz trzeci ożenił się w 1911 r. z poznaną we Włoszech Marią Bunin, córką carskiego generała. To małżeństwo okazało się bardzo szczęśliwe, żona wspierała poetę, była jego sekretarką. W czasie wojny i w okresie odzyskiwania przez Polskę niepodległości Kasprowicz, zwolennik państw koalicji, angażował się w działalność narodową, uczestniczył m.in. w 1920 r. w agitacji na rzecz przyłączenia do Polski Warmii i Mazur.
Kasprowicz i Zakopane
W 1923 r. Kasprowiczowie na stałe zamieszkali w Zakopanem, w wilii „Harenda". Zdrowie poety pogarszało się jednak z roku na rok.
Jan Kasprowicz zmarł 1 sierpnia 1926 r. Pochowany został w grobowcu obok „Harendy", którą z inicjatywy Marii Kasprowiczowej w 1950 r. przekształcono w muzeum poety. (PAP)
aszw
