Order Usmiechu. Fot. PAP/G. Michałowski
Order Uśmiechu - jedyne na świecie odznaczenie przyznawane przez dzieci - został ustanowiony w Polsce 45 lat temu. Historię odznaczenia, które w 1980 roku zyskało charakter międzynarodowy, przypomina właśnie wydana książka Tadeusza Belerskiego "Kawalerowie Orderu Uśmiechu".
Mija 45 lat od ustanowienia Orderu Uśmiechu, jedynego na świecie odznaczenia, które przyznawane jest dorosłym, wyłącznie na wniosek dzieci. Od 1968 roku otrzymało go blisko tysiąc osób. "Order Uśmiechu dostaje się za tworzenie takiego świata, który jest przyjazny, bezpieczny dla dzieci, polepsza im dzieciństwo. Order Uśmiechu otrzymuje się nie za uśmiech, ale za konkretne działania, które wyzwalają uśmiech na twarzach najmłodszych. Jestem przekonany, że gdyby żył dzisiaj Janusz Korczak, byłby pierwszym z najpierwszych wśród Kawalerów Orderu Uśmiechu. Ten medal jest swoistym wypełnieniem testamentu Korczaka, który bardzo zabiegał, żeby dzieci traktowano podmiotowo, z szacunkiem, aby miały możliwość wypowiadania się w sprawach ich dotyczących" - uważa Marek Michalak, Rzecznik Praw Dziecka.
"Jestem przekonany, że gdyby żył dzisiaj Janusz Korczak, byłby pierwszym z najpierwszych wśród Kawalerów Orderu Uśmiechu. Ten medal jest swoistym wypełnieniem testamentu Korczaka, który bardzo zabiegał, żeby dzieci traktowano podmiotowo, z szacunkiem, aby miały możliwość wypowiadania się w sprawach ich dotyczących" - uważa Marek Michalak, Rzecznik Praw Dziecka.
W 1967 roku w październikowym numerze "Kuriera Polskiego" ukazał się wywiad z Wandą Chotomską z okazji pięciolecia jej audycji "Jacek i Agatka". W wywiadzie pisarka opowiadała o spotkaniu w szpitalu rehabilitacyjnym w Konstancinie z chorym chłopcem, który zaproponował, aby opiekujący się nim lekarz został odznaczony orderem. Dziennikarze "Kuriera Polskiego" podchwycili tę ideę. Wspólnie z telewizją ogłoszono konkurs na projekt Orderu Uśmiechu. Zainteresowanie nim przeszło wszelkie oczekiwania - dzieci nadesłały 44 tys. propozycji. Wygrał projekt Ewy Chrobak z Głuchołaz. Jury, które o tym zadecydowało przewodniczył Szymon Kobyliński.
"To +Jacek i Agatka+, bohaterowie mojej ulubionej dobranocki, ogłosili konkurs na projekt medalu. Miałam wtedy 9 lat" - wspomina Ewa Chrobak w rozmowie Tadeuszem Belerskim. "Zawsze coś sobie rysowałam, więc kiedy postanowiłam zaprojektować order, nikt na mnie nie zwracał uwagi, a ja też o tym nie mówiłam. Zapakowałam do koperty projekt, napisałam adres. Po cichutku podałam ją zaprzyjaźnionemu listonoszowi, nawet nie pomyślałam, że potrzebny jest znaczek. Ale okazało się, że listonosz sam go nakleił" - opowiadała Belerskiemu Chrobak, która w 1997 roku sama otrzymała Order Uśmiechu, jako przewodnik wycieczek dziecięcych po Kotlinie Kłodzkiej.
Pierwszą przewodnicząca kapituły Orderu Uśmiechu została pisarka Ewa Szelburg-Zarembina. Order ustanowiono w 1968 roku. Szybko zaczęły napływać od dzieci z całej Polski zgłoszenia z prośbą o przyznanie odznaczenia ich kandydatom. Forma tych wniosków po dziś dzień jest bardzo urozmaicona - są to kolorowe rysunki, wierszyki, całe albumy, wszystko po to, aby przekonać jury do swoich bohaterów. Tradycją stało się, że laureat podczas uroczystości wręczania medalu, musi wychylić szklaneczkę soku z cytryny, ważne, aby zrobił to z uśmiechem.
Pierwszym laureatem Orderu Uśmiechu został w 1969 roku prof. Wiktor Dega, wybitny lekarz i uczony, twórca poznańskiej szkoły ortopedii i rehabilitacji. Profesor Dega był rzecznikiem rozpowszechnienia szkół integracyjnych.
W 1976 roku Ewa Szelburg-Zarembina została honorową przewodniczącą kapituły, a na jej czele stanął Cezary Leżeński, ówczesny redaktor naczelny "Kuriera Polskiego", który rok później zaproponował umiędzynarodowienie pomysłu polskich dzieci. Dzięki jego zabiegom pomysł zyskał poparcie UNICEF i ONZ. W maju 1980 roku odbyło się pierwsze posiedzenie Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu. Zasiedli w niej Niki Goulandris (malarka z Grecji), Siergiej Michałkow (rosyjski poeta bajkopisarz), Helena Pantaleoni (reprezentująca UNICEF), Shankar Pillai (rysownik z Indii), Efua Suntherland (obrończyni praw człowieka z Ghany) oraz brytyjski aktor Peter Ustinov. Obecnie Kanclerzem Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu jest Marek Michałek, najmłodszy Kawaler Orderu Uśmiechu (otrzymał go w wieku 23 lat), od 2008 roku - Rzecznik Praw Dziecka.
Spośród niemal tysiąca dotychczasowych Kawalerów Orderu Uśmiechu dominują osoby dla ogółu anonimowe, ale są też znane w świecie osobistości jak Jan Paweł II, Dalajlama XIV, Nelson Mandela, Astrid Lindgren czy Irena Sendlerowa. Tadeusz Belerski na potrzeby swojej książki wybrał ponad 50 laureatów, przede wszystkim z Polski. W książce znalazły się rozmowy m.in. z aktorką Anną Dymną, popularyzatorem muzyki poważnej Bogusławem Kaczyńskim, twórcą szczepionki przeciwko polio Hilarym Koprowskim, matką zastępczą dwanaściorga dzieci Henryką Krzywonos, dentystką Haliną Marszał-Sroczyńską, kardiochirurgiem Bohdanem Maruszewskim, pisarką Joanną Papuzińską.
Książka "Kawalerowie Orderu Uśmiechu" Tadeusza Belerskiego ukazała się nakładem Meissner&Partners. (PAP)
aszw/ as/
