Komiks "Praga Gada. O wojnie!"
Zilustrowane wspomnienia mieszkańców warszawskiej Pragi w formie komiksu "Praga Gada. O wojnie!" wydała Fundacja Animacja. W publikacji zamieszczono opowieści dotyczące głównie II wojny światowej – okresu, kiedy Pragę opanowały najpierw wojska niemieckie, a potem sowieckie.
Publikację zilustrowali znani polscy i zagraniczni rysownicy - Michał Śledziński, Maciej Szymanowicz, Krzysztof Ostrowski, Przemysław Truściński, a także Alberto Pagliaro z Włoch, Tony Sandoval z Meksyku i Konstantin Komardin z Rosji. Do komiksu dołączono najlepsze obrazkowe adaptacje wspomnień prażan, wyłonione w drodze konkursu.
„Antologia ta, to zapis spotkania wrażliwości dwóch pokoleń: scenarzystów i rysowników z pokoleniem seniorów. Nie jest to więc komiks historyczny, ilustrowana wykładnia polityki historycznej, ale antropologiczny, w którym ważne stało się oddanie klimatu życia codziennego mieszkańców okupowanej przez wojska niemieckie, a potem radzieckie Pragi. Nie zabrakło także, tak bliskich dziecięcemu widzeniu świata, elementów fantastycznych i symbolicznych” – pisze we wstępie do publikacji Przemysław J. Olszewski, antropolog kultury i współtwórca Fundacji Animacja, która wydała komiks.
Na publikację składa się 11 opowieści - większość dotyczy II wojny światowej, choć przedstawiono także historie z okresu po 1945 r., m.in. opowiadającą o powrocie do Polski repatriantów ze Wschodu. W dialogach komiksowych wykorzystano praską gwarę. Publikację uzupełniają archiwalne fotografie mieszkańców Pragi, autorów zawartych w antologii wspomnień.
Jak podkreśla, choć mieszkańcy Pragi nie byli zaskoczeni wybuchem wojny w 1939 r., nie spodziewali się, że prawobrzeżna dzielnica Warszawy zostanie opanowana przez wojska niemieckie. „Wielokulturowa Praga lat 30. z dnia na dzień przestała istnieć. Niemieckie dzieci nagle pojawiły się w mundurach Hitlerjugend, a Żydzi z obowiązkową opaską z gwiazdą Dawida. Wkrótce znikli w ogóle, a w ich miejsce poczęły przybywać przesiedlone z lewobrzeżnej Warszawy, z terenów powstałego w 1940 r. getta, rodziny polskie” – przypomina Olszewski.
Dodaje, że w wyniku wojny zniszczeniu uległo 25 proc. zabudowy Pragi. „Wojna przeobraziła Pragę (...) oszpeciła lejami po bombach, zasiekami i bunkrami, szokowała widokiem ludzkich zwłok” – wylicza pomysłodawca antologii komiksowej.
Na publikację składa się 11 opowieści - większość dotyczy II wojny światowej, choć przedstawiono także historie z okresu po 1945 r., m.in. opowiadającą o powrocie do Polski repatriantów ze Wschodu. W dialogach komiksowych wykorzystano praską gwarę. Publikację uzupełniają archiwalne fotografie mieszkańców Pragi, autorów zawartych w antologii wspomnień.
Jeden z komiksów – zatytułowany „Bitwa na wodę” – powstał na podstawie opowieści Zbigniewa Gajowniczka i opowiada o zabawie praskich dzieci z żołnierzami niemieckimi w wielkanocny poniedziałek, wiosną 1943 r.
„No i nasi wzięli kubełki z wodą i tych Niemców chlup! Po nich! No to Niemcy zawsze mieli te kubły przy tych transportach samochodowych, również lecieli do bramy, pompowali i była bitwa na wodę! Niemożliwa!” – wspominał Gajowniczek.
Okupant niemiecki nie kojarzył się jednak praskim dzieciom tylko z zabawą, ale i ze strachem. „Spotkanie z Niemcami wywoływało skrajne emocje. I zostało dokładnie zapamiętane przez naszych rozmówców, mimo iż zazwyczaj trwało kilka minut, co oddają te określenia: +bałabym się nawet wyjść+, +Niemców się bardzo bałem+, +sztywniałam ze strachu+ (...). Strach przed okupantem potęgowały także plotki, np. o zatrutych czekoladkach zrzucanych przez Niemców, czy lalkach – bombach i zbiorowych rozstrzelaniach” – tłumaczy Olszewski.
Komiks powstał w ramach projektu Archiwum Historii Mówionej Inaczej "Praga Gada", realizowanego od 2010 r. przez Fundację Animacja. W jego ramach zbierane są ustne wspomnienia mieszkańców prawobrzeżnej Warszawy; do tej pory zarejestrowano blisko 500 godzin rozmów z praskimi seniorami, dotyczących XX-wiecznych dziejów Polski.
W ramach spotkań z historią obrazkową fundacja organizowała wiosną 2013 r. w praskim Domu Kultury TuPraga wykłady poświęcone m.in. technikom powstawania komiksu oraz sposobom przedstawiania za jego pomocą przeszłości.
W planach fundacji jest również wydanie w 2014 r. drugiego tomu antologii "Praga Gada. O pokoju", obejmującego wspomnienia mieszkańców Pragi z okresu międzywojennego oraz PRL-u.
Projekt "Praga Gada" jest współfinansowany z funduszy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
Patronem medialnym projektu jest portal historyczny dzieje.pl prowadzony przez Polską Agencję Prasową i Muzeum Historii Polski.(PAP)
wmk/ abe/
