Wystawa "Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (1764-1855) i jego księgozbiór"
Około 100 pozycji z księgozbioru Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, żyjącego w XVIII i XIX w. pastora, bibliofila, tłumacza i wydawcy, szczególnie zasłużonego dla polskości Gdańska - pokaże na wystawie PAN Biblioteka Gdańska. Wernisaż w poniedziałek.
Jak poinformowała PAP kuratorka wystawy Helena Dzienis, okazją do jej przygotowania jest przypadająca w tym roku 250. rocznica urodzin Mrongowiusza. "W tym roku mija także - co jest szczególnie ważne dla Biblioteki Gdańskiej - 150 lat, jak jego bogaty w polonica księgozbiór znalazł się w murach naszej instytucji. Mrongowiusz pozostawił po sobie ponad tysiąc cennych książek" - podkreśliła.
Na wystawie zatytułowanej "Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (1764-1855) i jego księgozbiór" zaprezentowane zostaną książki z tekstami pisarzy polskich XVI-XVIII wieku, w tym Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Piotra Skargi, Sebastiana Klonowica, Mikołaja Fredry, Franciszka Bohomolca, Juliana Ursyna Niemcewicza, Ignacego Krasickiego i Franciszka Zabłockiego. Nie zabraknie także dzieł twórców współczesnych Mrongowiuszowi, takich jak Franciszek Karpiński, Kajetan Koźmian i Kazimierz Brodziński.
Obok literatury pięknej na wystawie zaprezentowane zostaną wybrane słowniki, poradniki, leksykony oraz podręczniki do nauki języka polskiego i różnych dziedzin wiedzy, takich jak matematyka i zoologia.
Na wystawie zatytułowanej "Krzysztof Celestyn Mrongowiusz (1764-1855) i jego księgozbiór" zaprezentowane zostaną książki z tekstami pisarzy polskich XVI-XVIII wieku, w tym Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Piotra Skargi, Sebastiana Klonowica, Mikołaja Fredry, Franciszka Bohomolca, Juliana Ursyna Niemcewicza, Ignacego Krasickiego i Franciszka Zabłockiego.
Eksponowane będą również zapiski osobiste oraz notatki z wykładów Immanuela Kanta. Mrongowiusz miał okazję słuchać filozofa podczas swoich studiów na Uniwersytecie Alberta w Królewcu w latach 1780-1790, gdzie pobierał nauki z teologii, filozofii i filologii polskiej. Notatki z wykładów Kanta po przetłumaczeniu na język polski wydał drukiem.
"Mrongowiusz był poliglotą: oprócz polskiego i niemieckiego znał łacinę i grekę, władał też językiem litewskim, rosyjskim i dolnołużyckim. Jego notatki osobiste były prowadzone po niemiecku i polsku, a korespondencja, w zależności od adresata, w obu tych językach" - dodała Dzienis.
Na uwagę zasługują m.in. zapiski, które służyły mu do poprawienia tekstów kolejnych wydań słowników i podręczników do nauki języka polskiego. "Są interesujące, bo pokazują, jak Mrongowiusz doskonalił swój warsztat leksykograficzny, poszukując jak najlepszych określeń posiłkując się tekstami autorów utworów literackich" - wyjaśniła kuratorka wystawy.
"W układanych przez siebie śpiewnikach kościelnych - kancjonałach - Mrongowiusz zamieszczał teksty pieśni zaczerpniętych z +Psałterza Dawidów+ Jana Kochanowskiego, a także pieśni religijne Franciszka Karpińskiego" - dodała Dzienis.
Krzysztof Celestyn Mrongowiusz urodził się 19 lipca 1764 r. w Olsztynku. W 1798 r. został wyświęcony na duchownego protestanckiego, stając się polskim kaznodzieją w kaplicy św. Anny w Gdańsku przy kościele św. Trójcy. Był też jednocześnie lektorem języka polskiego w Gdańskim Gimnazjum Akademickim. Od 1812 r. przez 43 lata był nauczycielem języka polskiego w Szkole Świętojańskiej przy parafii św. Jana. Pełnił też funkcję tłumacza sądowego.
Wielokrotnie występował w obronie spraw Polski i języka polskiego. Jego petycje, kierowane do króla pruskiego w 1842 r., spowodowały przywrócenie dwa lata później nauki języka polskiego oraz religii w tym języku w szkołach elementarnych na Pomorzu.
Był autorem rozpraw, podręczników języka polskiego oraz słowników polsko-niemieckich, a także edytorem piśmiennictwa staropolskiego. Zajmował się również zbieraniem pieśni mazurskich i kaszubskich oraz wszelkich dokumentów w języku kaszubskim. Był tłumaczem i wydawcą "Rozprawy filozoficznej o religii i moralności" Kanta, a także wydawał własne opracowania tekstów autorów z okresu sarmatyzmu. Przekładał też na język polski Homera, Ksenofonta, Teofrasta i Platona.
Mrongowiusz zmarł 3 czerwca 1855 r. w Gdańsku. Od jego nazwiska pochodzi nowa nazwa miasta Mrągowo w Warmińsko-Mazurskiem - do roku 1946 polski Ządźbork, a wcześniej niemiecki Sensburg.
Wystawa w PAN Bibliotece Gdańskiej poświęcona zbiorom Mrongowiusza będzie czynna do 20 grudnia. (PAP)
rop/ malk/
