Henryk Stażewski w swoim mieszkaniu-pracowni. 1980 r. Fot. PAP/I. Jarosińska
24 obrazy Henryka Stażewskiego, prekursora i nestora polskiego konstruktywizmu, pokaże Muzeum Narodowe w Gdańsku w Oddziale Zielona Brama. Okazją do ekspozycji jego prac jest obchodzone w tym roku 100-lecie awangardy w Polsce. Wernisaż wystawy - w czwartek.
"Ekspozycja pokazuje część spuścizny po malarzu, która została przekazana przez jego rodzinę Muzeum Narodowemu w Gdańsku w 1989 r. w wieloletni depozyt. W Sopocie mieszkała część bliskich Stażewskiego, w tym jego brat i bratanek. Artysta często przyjeżdżał do kurortu na wakacje" - powiedziała w środę PAP kurator wystawy "Henryk Stażewski. Kolekcja sztuki XX wieku" Grażyna Szcześniak.
Podkreśliła, że największym walorem pokazywanych prac jest to, że towarzyszyły one Stażewskiemu do chwili jego śmierci, w warszawskiej pracowni twórcy przy ulicy Świerczewskiego.
"Kolekcja, jako zbiór dzieł pochodzących z pracowni ma charakter dość przypadkowy, nie ma charakteru monograficznego, co jednak w żadnym stopniu nie umniejsza jej wartości" - dodała kurator.
Przedwojenna twórczość Stażewskiego reprezentowana jest powojenną repliką obrazu z roku 1929. Z połowy lat 40. ub. wieku, kiedy jedyny raz artysta wyłamał się z abstrakcyjnej konwencji, pochodzi jedna praca z serii mocno zgeometryzowanych kompozycji figuralnych.
Kurator zaznaczyła, że cenną grupę stanowi kilka dzieł z lat 40–60. XX wieku, w tym fakturalne reliefy o charakterystycznych dla tych czasów obłych formach. Na drugą połowę lat 70. i lata 80. datuje się natomiast grupa obrazów utrzymanych konsekwentnie w formie kwadratu, z charakterystycznymi tłami ramami, będącymi integralną częścią dzieła.
Henryk Stażewski (1894-1988) był najwybitniejszym i najbardziej konsekwentnym przedstawicielem abstrakcji geometrycznej w sztuce polskiej, pionierem klasycznej awangardy lat 20. i 30. XX wieku. Projektował też wnętrza, był scenografem, autorem grafiki książkowej i plakatów. Po wojnie uznany powszechnie za patrona polskiej awangardy.
Dwudziestu czterem obrazom towarzyszyć będą na wystawie szkice i rysunki. Powstanie obrazu Stażewski poprzedzał bowiem wieloma próbami, szkicował na rozmaitych kawałkach papieru czy kartonu, w tym starych zaproszeniach i dziecięcych notesikach.
Henryk Stażewski (1894-1988) był najwybitniejszym i najbardziej konsekwentnym przedstawicielem abstrakcji geometrycznej w sztuce polskiej, pionierem klasycznej awangardy lat 20. i 30. XX wieku. Projektował też wnętrza, był scenografem, autorem grafiki książkowej i plakatów. Po wojnie uznany powszechnie za patrona polskiej awangardy.
W latach 1913-1920 studiował w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Związał się z pierwszym polskim ugrupowaniem awangardowym założonym w 1917 r., nazwanym Ekspresjoniści Polscy, zaś w 1919 r. przemianowanym na Formiści. Zadebiutował w 1920 r., pokazując swe prace wraz z formistami w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych.
Był członkiem-założycielem, obok m.in. Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego, najważniejszych awangardowych ugrupowań artystycznych w Polsce - Grupy Kubistów, Konstruktywistów i Suprematystów BLOK (1924-1926), PRAESENS (1926-29) i A.R. (1929-1936). Artysta był też związany z powstałymi w Paryżu międzynarodowymi ugrupowaniami Cercle et Carre (od 1929) oraz Abstraction-Creation (od 1931). Był również współredaktorem pism wydawanych przez te ugrupowania oraz L'Art Contemporaine, "L'Art Concret", "Europa", "Pion", "Nike", "Wiadomości Literackie", "Grafika", "Kuźnica".
W latach 1929-1931 razem z Katarzyną Kobro i Władysławem Strzemińskim współtworzył Międzynarodową Kolekcję Sztuki Nowoczesnej w Łodzi. W 1931 r. zbiór liczył 75 obiektów, w tym prace J. Arpa, M. Ernsta. P. Picassa czy F. Legera i zainaugurował powstanie Muzeum Sztuki w Łodzi.
Stażewski miał też bliski kontakt ze środowiskiem światowej awangardy; przyjaźnił się z takimi artystami jak Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Michel Seuphor czy Theo van Doesburg. Zorganizował pierwszą poza Rosją wystawę Kazimierza Malewicza w Hotelu Polonia w Warszawie (1927).
W 1939 r. podczas bombardowania Warszawy malarz stracił praktycznie cały dorobek twórczy. Po wojnie związał się ze środowiskiem Galerii Krzywe Koło, a także z młodymi artystami i krytykami, z którymi w 1966 r. założył słynną Galerię Foksal, która stała się miejscem prezentacji m.in. pierwszych happeningów Tadeusza Kantora oraz wielu wystaw dziś światowej sławy artystów, takich jak Christian Boltanski czy Lawrence Weiner.
W 1966 r. Stażewski reprezentował Polskę podczas Biennale Sztuki w Wenecji, prezentując reliefy metalowe i został wyróżniony mention honorable za wkład w rozwój międzynarodowego ruchu konstruktywistycznego.
Twórczość Henryka Stażewskiego wielokrotnie prezentowano na międzynarodowych wystawach, m.in.: Musee d'Art Moderne (Paryż 1977 i 1982), Museum of Modern Art (Nowy Jork 1976), Royal Academy (Londyn 1970, 1984), Tel-Aviv (1965), Tokio (1966), Rzym (1979) czy Los Angeles (1981).
Prace Stażewskiego znajdują się w zbiorach muzealnych w Polsce oraz wielu prestiżowych kolekcjach światowych, m.in. w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, Tate Gallery w Londynie, Kroeller Mller Museum w Otterlo, Guggenheim Museum w Nowym Jorku.(PAP)
rop/ agz/
