Agnieszka Holland urodziła się 28 listopada 1948 r. w Warszawie. W 1971 r. ukończyła studia w znanej szkole filmowej FAMU w Pradze (Wydział Filmowy i Telewizyjny Akademii Muzycznej w Pradze, w skrócie: FAMU).
Po powrocie do Polski rozpoczęła karierę w 1972 r., jako asystentka Krzysztofa Zanussiego na planie filmu "Iluminacja". Jako reżyser zadebiutowała w 1975 r. telewizyjnym "Wieczorem u Abdona".
Pierwsze filmy Holland
Jednym z jej pierwszych samodzielnych filmów pełnometrażowych byli "Aktorzy prowincjonalni" z 1978 r., opowieść o ludziach rozgoryczonych życiem pełnym straconych szans. Otrzymała za ten film prestiżową nagrodę FIPRESCI, przyznaną przez krytyków na festiwalu w Cannes.
W 1978 r. Andrzej Wajda wyreżyserował nominowany do Złotej Palmy w Cannes dramat "Bez znieczulenia". Agnieszka Holland napisała scenariusz tego filmu, razem z Wajdą. W kolejnych latach Holland zrealizowała filmy: "Gorączka" (1980) i "Kobieta samotna" (1981). Od 1972 do 1981 roku związana była z zespołem filmowym "X", kierowanym przez Andrzeja Wajdę. Następnie zdecydowała się opuścić Polskę. Po 1981 r. tworzyła w Niemczech, Francji i USA.
W 1986 r. nominację do Oscara w kategorii obraz nieanglojęzyczny przyznano za wyreżyserowane przez nią "Gorzkie żniwa", filmową produkcję RFN. Akcja "Gorzkich żniw" rozgrywa się w czasie II wojny światowej. Młoda Rosa ucieka z pociągu wiozącego Żydów do obozu koncentracyjnego. Odnajduje ją polski rolnik, Leon Wolny i decyduje się - mimo strachu - ukryć dziewczynę w swojej piwnicy. Mężczyzną kieruje litość, ale również pożądanie. Leon zmusza Rosę, by została jego kochanką.
W 1988 r. Holland zrealizowała dramat "Zabić księdza", wspólną produkcję Francji i USA. Fikcyjna opowieść o młodym księdzu Alku, i o Stefanie, oficerze służby bezpieczeństwa, który z premedytacją popełnia zbrodnię, odnosiła się do sprawy morderstwa ks. Jerzego Popiełuszki. W księdza Alka wcielił się Christopher Lambert, Stefana zagrał Ed Harris. W pozostałych rolach wystąpili m.in. Tim Roth, Joanne Whalley i David Suchet.
Twórczość Holland
W 1992 r. Holland otrzymała nominację do Oscara za adaptowany scenariusz filmu "Europa, Europa" (koprodukcja francusko-niemiecko-polska) we własnej reżyserii. "Europa, Europa" to opowieść o losach młodego Żyda Salomona Perela podczas II wojny światowej, który - w wyniku splotu różnych wydarzeń - trafia jako uczeń do szkoły Hitlerjugend, uznany przez Niemców za "idealnego aryjczyka".
Agnieszka Holland odebrała doktorat honoris causa Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze
Holland wyreżyserowała także: francuski film "Olivier, Olivier" (1992), amerykańsko-brytyjski "Tajemniczy ogród" (1993) z muzyką Zbigniewa Preisnera i z Maggie Smith w obsadzie; belgijsko-brytyjsko-francuskie "Całkowite zaćmienie" (1995) z Leonardo Di Caprio i Davidem Thewlisem w rolach głównych i z muzyką Jana A.P. Kaczmarka; oraz amerykański "Plac Waszyngtona" (1997) z Jennifer Jason Leigh, Albertem Finneyem, Maggie Smith i Benem Chaplinem w obsadzie, z muzyką Jana A. P. Kaczmarka, scenografią Allana Starskiego i kostiumami Anny Biedrzyckiej-Sheppard.
Kolejne tytuły w dorobku reżyserki to m.in.: "Julia wraca do domu" z Mirandą Otto w roli głównej (2002, wspólna produkcja Niemiec, Kanady, Polski i USA), "Kopia mistrza" o Beethovenie - z Edem Harrisem i Diane Kruger w obsadzie (2006, USA/Niemcy/Węgry), serial telewizyjny "Ekipa" (2007), który realizowała razem z córką Kasią Adamik i siostrą Magdaleną Łazarkiewicz, oraz "film Janosik. Prawdziwa historia" (2009, wyreżyserowany wspólnie z Kasią Adamik).
W 2012 r. Agnieszka Holland po raz trzeci w swojej karierze walczyła o Oscara. W kategorii obraz nieanglojęzyczny do nagrody amerykańskiej Akademii Filmowej nominowano dramat "W ciemności", koprodukcję polsko-niemiecko-kanadyjską. Holland przedstawiła w tym filmie opartą na faktach historię Polaka Leopolda Sochy (w tej roli Robert Więckiewicz), który podczas II wojny światowej ukrywał w kanałach Żydów z lwowskiego getta.
Serial Holland o Palachu
W 2013 r. HBO wyemitowała wyreżyserowany przez Holland trzyodcinkowy serial "Gorejący krzew" o czeskim studencie Janie Palachu. Zdjęcia do serialu - produkcji czeskiej, z czeskimi i słowackimi aktorami w obsadzie - kręcono m.in. w rodzinnym domu Palacha i jego matki w mieście Vszetaty. "Gorejący krzew" opowiada o śmierci Palacha, o reakcji społeczeństwa na to wydarzenie oraz o zmaganiach rodziny studenta z aparatem władzy komunistycznej w wytoczonym przedstawicielom tej władzy procesie o zniesławienie.
Jan Palach (1948-1969), student wydziału filozofii praskiego Uniwersytetu Karola, oblał się benzyną i podpalił na położonym w centrum Pragi placu Wacława 16 stycznia 1969 r., kilka miesięcy po wejściu do kraju sił Układu Warszawskiego. Młody mężczyzna zmarł trzy dni po swym dramatycznym proteście w następstwie dotkliwych poparzeń, które obejmowały ponad 80 proc. powierzchni ciała. Czyn Palacha stał się na całym świecie symbolem walki z reżimem. W Czechosłowacji powtórzyło go w ciągu kilku miesięcy 29 osób, z których siedem zmarło.
W czasie, gdy rozgrywały się wydarzenia przedstawione w serialu, Holland była studentką praskiej szkoły FAMU. "Gorejący krzew" to dla niej film bardzo osobisty, traktujący o zdarzeniach, w których sama uczestniczyła i które formowały jej światopogląd.
W serialu postawione zostały pytania aktualne również dla współczesnego widza - dotyczące tożsamości, wolności, odwagi, poświęcenia dla idei oraz ceny tego poświęcenia. Przy okazji premiery "Gorejącego krzewu" Holland mówiła: "Odwaga codzienna jest czymś szalenie trudnym. Ludzie, kiedy mają wybrać pomiędzy swoim prywatnym życiem, wygodą, bezpieczeństwem a walką o ideały, na ogół wybierają to pierwsze". Zaznaczyła, że film opowiada także o tym, "jakie są koszty tego wyboru, do jakiego stopnia wirus beznadziei wchodzi w krwioobieg społeczny, do jakiego stopnia paraliżuje życiowe procesy, jak wielki ma wpływ na tożsamość narodu i na jego teraźniejszość, do jakiego stopnia to, co się dzisiaj dzieje w krajach postkomunistycznych wynika właśnie z przeżycia rezygnacji, poddania się".
Agnieszka Holland reżyserowała też m.in. odcinki seriali telewizyjnych "The Killing" (2011-2012, prod. USA/Kanada) i "Treme" (2010-2013, prod. USA).
W grudniu 2013 r. została powołana na przewodniczącą zarządu Europejskiej Akademii Filmowej (zrzeszającej ponad 3 tys. filmowców) na kadencję 2014-2015.
Joanna Poros
