„Brama Śmierci” w obozie Birkenau. Luty/marzec 1945 r. Fot. S. Mucha. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Liczbę Żydów zamordowanych przez nazistów i ich sojuszników w czasie II wojny światowej ocenia się łącznie na około 6 milionów. Blisko 3 miliony ofiar to polscy Żydzi. 27 stycznia obchodzony jest jako Dzień Pamięci o Ofiarach Zagłady. Zapowiedzi „ostatecznego rozwiązania problemu żydowskiego" (Endloesung der Judenfrage) widoczne były w Niemczech na wiele lat przed objęciem 30 stycznia 1933 r. przez Adolfa Hitlera urzędu kanclerza Rzeszy.
W wielu swoich wystąpieniach, także w "Mein Kampf", Adolf Hitler groził przemocą w stosunku do Żydów i obiecywał jej zastosowanie.
Po przejęciu władzy w Niemczech przez nazistów antysemicka polityka Hitlera nie mogła zostać od razu w pełni rozwinięta ze względu na dwie okoliczności - pisze brytyjski historyk Paul Johnson w „Historii Żydów". Po pierwsze, Hitler chciał w szybkim tempie odbudować gospodarkę Niemiec, co - z powodu obaw przed nieuniknionym chaosem gospodarczym - zmuszało go do powstrzymania się przed wywłaszczeniem i wygnaniem bogatej społeczności żydowskiej. Po drugie, pragnął jak najszybciej uzbroić ponownie Niemcy, co wymagało uspokojenia opinii międzynarodowej, a więc unikania aktów masowego okrucieństwa.
Naziści gromadzili jednak siły mające zapewnić realizację „ostatecznego rozwiązania". Szef SS Heinrich Himmler otworzył w Dachau pierwszy obóz koncentracyjny już w 1933 r., siedem tygodni po objęciu władzy przez Hitlera.
Wprowadzenie 15 września 1935 r. przez Reichstag rasistowskich ustaw norymberskich – „o obywatelstwie Rzeszy" i „o ochronie czci i krwi niemieckiej" - pozbawiło Żydów podstawowych praw i rozpoczęło proces oddzielania Żydów od reszty społeczeństwa.
20 stycznia 1942 r. na konferencji w Wannsee pod Berlinem Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) przedstawił plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, którego konsekwencją miała być eksterminacja europejskich Żydów.
Kolejnym etapem prześladowań była tzw. Kristallnacht (Noc Kryształowa), do której doszło w Niemczech 9 listopada 1938 r. W wyniku masowego pogromu, który zorganizowany został przez nazistów, zamordowano 91 Żydów, spalono 171 synagog, splądrowano 7,5 tys. sklepów, a 26 tys. Żydów deportowano do obozów koncentracyjnych.
Ostatni rozdział „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” rozpoczął się po wybuchu wojny w 1939 r.
Na terenach okupowanych Niemcy tworzyli getta, zamknięte dzielnice, których od jesieni 1941 r. Żydzi nie mogli opuszczać pod karą śmierci.
Największe z nich znajdowało się w Warszawie, gdzie na niewielkim obszarze w straszliwych warunkach skupiono około 450 tys. ludzi. W gettach Żydzi masowo umierali z głodu i chorób.
Konsekwencją ataku Niemiec na Związek Sowiecki 22 czerwca 1941 r. były kolejne zbrodnie popełnianie na ludności żydowskiej przez nazistów i ich sojuszników. Na obszarach zajętych przez Niemców specjalne oddziały – Einsatzgruppen – wspólnie z oddziałami SS zamordowały około miliona Żydów.
20 stycznia 1942 r. na konferencji w Wannsee pod Berlinem Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) przedstawił plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, którego konsekwencją miała być eksterminacja europejskich Żydów.
„Konferencja w Wannsee – pisał prof. Ian Kershaw - była kamieniem milowym na drodze do tragicznego ludobójczego finału. Program deportacji miał na celu unicestwienie Żydów przez przymusową pracę i zagłodzenie na okupowanych terytoriach Związku Radzieckiego, co powinno nastąpić po zwycięskim zakończeniu wojny, ale wobec faktów zdecydowano, że Żydów trzeba poddać systematycznemu wyniszczeniu jeszcze przed jej zakończeniem – oraz że głównym miejscem tego wyniszczenia będzie nie Związek Radziecki, ale terytorium Generalnego Gubernatorstwa”. (I. Kershaw „Hitler. 1941-1945. Nemezis”)
Według protokołu konferencji, zagładzie miało ulec 11 milionów europejskich Żydów, w tym 5 milionów na terenach ZSRS i ponad 3 miliony w Generalnym Gubernatorstwie.
Nazistowskie plany eksterminacji przyjęte w Wannsee obejmowały również ludność żydowską, która na początku 1942 r. znajdowała się poza terenami kontrolowanymi przez III Rzeszę. „Ostateczne rozwiązanie” miało więc dotyczyć także Żydów z Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwajcarii, Hiszpanii czy Turcji.
Oblicza się, że w obozach zagłady Niemcy zamordowali blisko 3 milionów Żydów. W Auschwitz-Birkenau ok. 960 tys., w Treblince ok. 900 tys., w Bełżcu ok. 500 tys., w Sobiborze ok. 250 tys., w Chełmnie nad Nerem ok. 150 tys., na Majdanku ok. 60 tys.
Po konferencji w Wannsee, w celu przyspieszenia działań eksterminacyjnych, naziści rozpoczęli budowę obozów zagłady, w których Żydzi mieli być mordowani w komorach gazowych. Pierwszy taki obóz powstał jeszcze w grudniu 1941 r. w Chełmnie nad Nerem. W ciągu następnych miesięcy powstały obozy w Bełżcu, Sobiborze, Treblince, na Majdanku i Auschwitz-Birkenau.
Do obozów zagłady Żydów przywożono z gett utworzonych przez Niemców na ziemiach polskich, a także z innych krajów europejskich okupowanych przez III Rzeszę. Ogromna większość ofiar mordowana była tuż po przybyciu do obozów. Wypędzeni z wagonów ludzie musieli zostawić bagaż, a następnie pod pozorem kąpieli kierowano ich do przypominających łaźnie komór gazowych, gdzie byli uśmiercani. Zwłoki pomordowanych uprzątali więźniowie z tzw. Sonderkommano, paląc je w krematoriach lub specjalnych dołach.
Stworzony przez nazistów system eksterminacji ludności żydowskiej był przerażająco sprawny. W Treblince w ciągu jednego dnia można było zagazować 10-12 tys. osób.
Oblicza się, że w obozach zagłady Niemcy zamordowali blisko 3 milionów Żydów. W Auschwitz-Birkenau ok. 960 tys., w Treblince ok. 900 tys., w Bełżcu ok. 500 tys., w Sobiborze ok. 250 tys., w Chełmnie nad Nerem ok. 150 tys., na Majdanku ok. 60 tys.
Liczbę Żydów zamordowanych przez nazistów i ich sojuszników w czasie II wojny światowej ocenia się łącznie na około 6 milionów. Prawie 5 milionów z nich zgładzono na ziemiach polskich okupowanych przez III Rzeszę. Blisko 3 miliony ofiar to polscy Żydzi. (PAP)
mjs/ szf/ls/
