Feliks Dzierżyński urodził się 11 września 1877 r. w Oziembłowie na Wileńszczyźnie (obecnie Dzierżynowo na Białorusi) w polskiej rodzinie szlacheckiej. Z socjaldemokracją związał się czasie edukacji w wileńskim gimnazjum.
Od 1895 r. w Litewskiej Socjal-Demokracji. W Kownie redagował nielegalne pismo „Robotnik Kowieński”. Tu w 1897 r. został po raz pierwszy aresztowany.
W następnych latach, do wybuchu rewolucji w 1917 r., sześć razy trafiał za kraty, dwukrotnie zesłany na Syberię. Podczas jednej ze zsyłek poznał Lwa Trockiego.
W 1900 r. należał do założycieli Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), partii o charakterze marksistowskim. Przebywając w Berlinie wchodził w skład Komitetu Zagranicznego SDKPiL.
W latach 1905-1907 kierował rewolucją w Królestwie Polskim.
Dzierżyński w czasie rewolucji bolszewickiej
W czasie rewolucji lutowej w 1917 r. poparł bolszewików. Wyjechał do Piotrogrodu, tam został jednym z bliskich współpracowników Lenina. Wszedł do władz partii bolszewickiej.
Przełomowym momentem w jego karierze politycznej stał się wybór na szefa Wszechrosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją, Sabotażem i Spekulacją (WCzK) w grudniu 1917 r. W tym samym czasie pełnił również funkcję komisarza spraw wewnętrznych.
Prof. Nikołaj Iwanow: o losach Feliksa Dzierżyńskiego zdecydował przypadek
W czasie wojny domowej w Rosji stał się inicjatorem tzw. czerwonego terroru.
WCzK, przekształconą następnie w Państwowy Zarząd Polityczny (GPU) i Zjednoczony Zarząd Polityczny (OGPU), kierował aż do śmierci.
Policja polityczna pod jego kierownictwem stała się wykonawcą brutalnej polityki państwowego terroru. Jest wiele relacji mówiących o tym, jak Dzierżyński osobiście, z zimna krwią mordował tzw. wrogów ludu.
Dierżyński w czasie wojny polsko-bolszewickiej
W czasie wojny polsko-bolszewickiej był członkiem Rady Wojennej przy Michaile Tuchaczewskim. Wchodził także w skład Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski, utworzonego na rozkaz Lenina 30 lipca 1920 r. w Białymstoku.
Poza Czeka, Dzierżyńskiemu powierzono komisariat ludowy komunikacji (1921 - 1924) i przewodnictwo Najwyższej Radzie Gospodarczej (1924 r.).
Po śmierci Lenina w 1924 r. opowiedział się po stronie Stalina, któremu pomógł w rozgrywce przeciw Trockiemu.
Feliks Dzierżyński zmarł na atak serca 20 lipca 1926 r. w Moskwie, podczas posiedzenia Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii. (PAP)
mjs
