23 LISTOPADA

• 1924 / 100 lat

  Urodził się Aleksander Małachowski, socjalista ze szlacheckim rodowodem. Więzień stalinowskiego łagru, publicysta, żołnierz AK, przewodniczący Klubu Krzywego Koła (1959–1962); od 1980 r. w NSZZ „Solidarność”; internowany w stanie wojennym; w 1983 r. aresztowany za działalności w podziemnej Solidarności; poseł na Sejm (1989–1997; 2001–2004), wicemarszałek Sejmu (1993–1997); współzałożyciel Unii Pracy (1991); w latach 1998–2004 przewodniczący Zarządu Głównego PCK.

• 1754 / 270 lat

  Urodził się Stanisław Poniatowski, bratanek króla Stanisława Augusta. Za jego panowania był m.in. posłem, podskarbim wielkim litewskim i starostą podolskim oraz członkiem Komisji Edukacji Narodowej. Zaangażował się w politykę w dobie Sejmu Czteroletniego - najpierw poparł Konstytucję 3 Maja, ale potem podpisał akces do Konfederacji Targowickiej. Po III rozbiorze osiadł w Rzymie, a następnie we Florencji, gdzie żył w nieślubnym związku (doczekawszy się kilkorga dzieci) z pewną zamężną szewcową. W rzymskiej willi przy Via Flaminia i we florenckim Palazzo Capponi zgromadził dużą kolekcję dzieł sztuki. We Florencji kupił też Palazzo Guadagni przy Via Ponte alle Mosse (nazywany dziś Palazzo Poniatowski Guadagni), zaś w Livorno należała do niego Villa Letizia. Spoczął we florenckim kościele św. Marka.

• 2021 / 3 lata

  W Łubnikach w województwie podlaskim zmarł Jan Leończuk, poeta, prozaik, eseista, tłumacz. Wydał kilkanaście tomów poezji i opowiadań. Przez niemal dwadzieścia lat był dyrektorem Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku.

• 2006 / 18 lat

  W Londynie po zatruciu polonem 210 zmarł Aleksander Litwinienko, b. agent rosyjskich tajnych służb; w 2016 r. brytyjscy śledczy ogłosili, że prezydent Rosji Władimir Putin, którego Litwinienko krytykował, prawdopodobnie zaaprobował operację FSB w celu zabicia agenta.

• 1997 / 27 lat

  Premiera serialu telewizyjnego „Boża podszewka” w reżyserii Izabelli Cywińskiej.

• 1995 / 29 lat

  W Beverly Hills zmarł Louis Male, francuski reżyser, autor filmów „Windą na szafot” i „Do zobaczenia, chłopcy”.

• 1989 / 35 lat

  Sejm podjął decyzję o likwidacji Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO) i Urzędu do spraw Wyznań.

• 1989 / 35 lat

  Początek oficjalnej wizyty premiera Tadeusza Mazowieckiego w ZSRS.

• 1981 / 43 lata

  Premiera filmu „Dreszcze” w reżyserii Wojciecha Marczewskiego.

• 1974 / 50 lat

  W Nowym Jorku zmarł Cornelius Ryan, dziennikarz, autor reportaży historycznych „Najdłuższy dzień” – o lądowaniu wojsk alianckich w Normandii i „O jeden most za daleko” – o operacji Market Garden.

• 1974 / 50 lat

  W Warszawie zmarł Aleksander Sewruk, aktor, dyrektor teatrów, m.in. Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie.

• 1971 / 53 lata

  Chińska Republika Ludowa jako stały członek weszła do Rady Bezpieczeństwa ONZ.

• 1953 / 71 lat

  W Swobnicy na Pomorzu Zachodnim urodził się Waldemar Krzystek, reżyser i scenarzysta, autor filmów „W zawieszeniu”, „Ostatni prom”, „Mała Moskwa”, „80 milionów”, „Fotograf” oraz serialu „Anna German”.

• 1951 / 73 lata

  Ukazała się powieść Stanisława Lema „Astronauci”.

• 1950 / 74 lata

  We Wrocławiu urodził się Mariusz Benoit, aktor związany m.in. z teatrami warszawskimi: Powszechnym, Narodowym, Rozmaitości, pedagog; wystąpił w filmach „Ostatnie okrążenie”, „Olimpiada ’40”, „Przeznaczenie”, „Widziadło”, „Piłkarski poker”, „Śmierć jak kromka chleba”, „80 milionów”, a także w serialach „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy” oraz „Mistrz i Małgorzata”.

• 1943 / 81 lat

  Władysław Gomułka wybrany został sekretarzem Komitetu Centralnego PPR.

• 1942 / 82 lata

  W Krakowie zmarł Stanisław Zaremba, matematyk, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Matematycznego, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; redaktor pisma dla matematyków „Annales”.

• 1942 / 82 lata

  II wojna światowa: w wyniku trwającej od 19 listopada 1942 r. operacji „Uran” wojska sowieckie zamknęły w kotle pod Stalingradem niemiecką 6. Armię pod dowództwem gen. Friedricha Paulusa, część 4. Armii Pancernej oraz jednostki rumuńskie (łącznie około 260–270 tys. żołnierzy). Wyniszczone wojska niemieckie skapitulowały 2 lutego 1943 r.

• 1940 / 84 lata

  Do Paktu Trzech, podpisanego 27 września 1940 r. przez Niemcy, Włochy i Japonię, przystąpiła Rumunia.

• 1937 / 87 lat

  W Moskwie urodził się Karol Modzelewski, historyk; członek PZPR (1957–1964), usunięty z partii po ogłoszeniu z Jackiem Kuroniem „Listu otwartego do członków PZPR”; więziony przez władze komunistyczne; rzecznik prasowy Krajowej Komisji Porozumiewawczej (1980–1981), członek Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”; w stanie wojennym internowany, a następnie więziony; senator (1989–1991), współzałożyciel Solidarności Pracy (1991), honorowy przewodniczący Unii Pracy (1992–1995).

• 1933 / 91 lat

  W Dębicy urodził się Krzysztof Penderecki, kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny; autor dzieł: „Tren ofiarom Hiroszimy”, „Pasja wg św. Łukasza”, „Dies Irae”, „Jutrznia”, „Polskie Requiem”, „Te Deum”, „Siedem Bram Jerozolimy”, a także oper „Diabły z Loudun”, „Raj utracony”, „Czarna maska” i „Ubu Król”.

• 1930 / 94 lata

  W Polsce odbyły się wybory do Senatu.

• 1927 / 97 lat

  W Jarontach pod Inowrocławiem zmarł Stanisław Przybyszewski, pisarz, poeta, dramaturg, publicysta; napisał m.in. powieści „Homo ludens”, „Dzieci szatana”, „Synowie ziemi”, „Krzyk” oraz dramaty „Złote runo”, „Goście”, „Matka”, „Gody życia”, „Mściciel”. W swojej twórczości przedstawiał życie jako nieustanny tragiczny konflikt „duszy” i „mózgu”, uwikłania w problemy seksu oraz skrajnego indywidualizmu.

• 1927 / 97 lat

  W Isola d`Asti w północnych Włoszech urodził się Angelo Sodano, duchowny Kościoła katolickiego, bliski współpracownik papieża Jana Pawła II, w latach 1991–2006 sekretarz stanu, czyli osoba nadzorująca watykańską dyplomację. Karierę w niej zaczynał jeszcze za pontyfikatu Jana XXIII, w styczniu 1978 (za Pawła VI) przyjął sakrę biskupią, a w czerwcu 1991 r. został kardynałem. Od 2005 do 2019 r. był dziekanem Kolegium Kardynalskiego. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego nadał mu tytuł doktora honoris causa.

• 1918 / 106 lat

  W Radomiu urodził się Kazimierz Winkler, poeta, autor tekstów popularnych piosenek, m.in. „Gdy mi ciebie zabraknie” i „Pierwszy siwy włos”.

• 1916 / 108 lat

  Urodził się Tadeusz Hołuj, pisarz i poeta, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz.

• 1914 / 110 lat

  Na Przełęczy Chyszówki w Beskidzie Wyspowym mjr Edward Śmigły-Rydz przeprowadził udany atak na pozycje rosyjskie, zdobywając ponad 80 jeńców i konie.

• 1909 / 115 lat

  W Warszawie urodziła się Loda Niemirzanka, tancerka, popularna polska aktorka lat 30., zagrała m.in. w filmach „Ada! To nie wypada!”, „Moi rodzice rozwodzą się”; w czasie II wojny światowej w AK.

• 1904 / 120 lat

  W Saint Louis zakończyły się III Letnie Igrzyska Olimpijskie.

• 1899 / 125 lat

  W Archangielsku urodził się Władysław Pobóg-Malinowski, historyk, publicysta, działacz sanacyjny.

• 1897 / 127 lat

  W Małachowie-Gustawowie pod Włoszczową urodził się Władysław Liniarski, pułkownik WP, komendant białostockiego Okręgu ZWZ-AK (1940–1945), a następnie na terenie tego okręgu dowódca Armii Krajowej Obywatelskiej; aresztowany w 1945 r. przez UB, skazany na karę śmierci, wyrok zamieniony na 10 lat więzienia.

• 1882 / 142 lata

  W Ulanowie urodził się Arnold Szyfman, reżyser, założyciel i dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie.

• 1857 / 167 lat

  W Łopatynie na terenie Galicji zmarł gen. Józef Dwernicki, uczestnik kampanii napoleońskich i dowódca kawalerii w Powstaniu Listopadowym.

• 1798 / 226 lat

  W Warszawie urodziła się Klementyna Hoffmanowa, pisarka, pedagog, autorka m.in. utworów dla dzieci i młodzieży.

• 1793 / 231 lat

  Zakończył obrady sejm grodzieński – ostatni sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej, zwołany i działający pod terrorem władz carskich; zatwierdził II rozbiór Rzeczypospolitej.

• 1700 / 324 lata

  Kardynał Giovanni Francesco Albani wybrany został papieżem, przyjął imię Klemensa XI (1700-1721).

• 1672 / 352 lata

  Pod Szczebrzeszynem wojska wierne hetmanowi Janowi Sobieskiemu zawiązały konfederację przeciwko stronnikom króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, skupionym w konfederacji gołąbskiej.

• 1619 / 405 lat

  Polska jazda lisowczyków pokonała wojska księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego w bitwie pod Humiennem.

• 1287 / 737 lat

  Książę pomorski Bogusław IV i książę świecki Mściwój II oraz książę wielkopolski Przemysł II podczas zjazdu w Słupsku zawarli przymierze skierowane przeciwko Brandenburgii.

• 912 / 1112 lat

  Urodził się Otton I Wielki, od 962 r. cesarz rzymsko-niemiecki.