Kalendarz historyczny
15 października
-
We Florencji zmarł Michał Kleofas Ogiński, kompozytor, autor „Pożegnania ojczyzny”; w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej członek Rady Najwyższej Litewskiej; senator rosyjski.
-
W Trzebnicy zmarła Jadwiga Śląska, żona księcia Henryka I Brodatego; kanonizowana w 1267 r.
-
W Skolimowie zmarł Paweł Nowisz, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny znany m.in. z ról w filmach „Kiler”, „Fuks”, „Chłopaki nie płaczą”. Występował na scenach wielu polskich teatrów.
-
W Warszawie zmarł prof. Andrzej Wyrobisz, badacz późnego średniowiecza i dziejów nowożytnych, autor wielu prac poświęconych dziejom społeczno-gospodarczym i historii kultury materialnej XV-XVII w.
-
Premiera filmu „Wesele” w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego.
-
Premiera filmu „Ucieczka z kina Wolność” w reżyserii Wojciecha Marczewskiego.
-
W Warszawie zmarł Michał Rola-Żymierski (pierwotnie Łyżwiński), żołnierz Legionów Polskich, generał WP; w 1927 r. skazany za nadużycie finansowe, zdegradowany i wydalony z wojska; po wyjściu z więzienia nawiązał współpracę z sowieckim wywiadem; od 1943 r. doradca wojskowy Sztabu Głównego GL, następnie dowódca AL (1944). W latach 1944–1947 naczelny dowódca WP; od 1945 r. marszałek Polski; w 1946 r. stanął na czele Państwowej Komisji Bezpieczeństwa, koordynującej działania przeciwko środowiskom niepodległościowym. W 1953 r. aresztowany; w 1955 r. zwolniony z więzienia.
-
Premiera filmu „Aria dla atlety” w reżyserii Filipa Bajona.
-
W Głoskowie niedaleko Warszawy pod kierownictwem psychologa Marka Kotańskiego powstał pierwszy ośrodek Monaru, zajmujący się m.in. terapią i leczeniem uzależnień, a także pomocą dla osób bezdomnych.
-
W Warszawie otwarto kino „Relax”, pierwsze szerokoekranowe kino w Polsce.
-
W Monachium agent KGB zabił Stepana Banderę, lidera ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego; Bandera był przywódcą Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), współodpowiedzialnym m.in. za zbrodnie dokonane przez Ukraińską Powstańczą Armię (UPA) na polskiej ludności na Wołyniu i w Galicji Wschodniej w latach 1943–1944.
-
W Warszawie urodziła się Ewa Błaszczyk, aktorka, pieśniarka; wystąpiła m.in. w filmie „Nadzór” oraz serialach „Dom” i „Zmiennicy”; założycielka fundacji „Akogo?”, która pomaga dzieciom po ciężkich urazach mózgu, przebywającym w śpiączce; dzięki jej staraniom wybudowano Klinikę Budzik przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.
-
Przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie stanęło czterech oficerów lotnictwa, z których trzech walczyło w czasie II wojny światowej w bitwie o Wielką Brytanię; wszyscy oskarżeni zostali przez komunistyczne władze o działalność konspiracyjno-szpiegowską i skazani na karę śmierci.
-
W Warszawie zakończył się IV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, pierwszą nagrodę ex aequo z reprezentantką ZSRS Bellą Dawidowicz zdobyła Halina Czerny-Stefańska.
-
W Norymberdze samobójstwo popełnił Hermann Goering, marszałek Rzeszy, jeden z głównych przywódców nazistowskich Niemiec, skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy na karę śmierci za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości.
-
II wojna światowa: Regent Węgier admirał Miklos Horthy proklamował zawieszenie broni z aliantami; decyzja ta wywołała zdecydowaną kontrakcję Niemiec: Horthy został zmuszony do powołania na premiera przywódcy węgierskich strzałokrzyżowców – Ferenca Szalasiego, a następnie do złożenia dymisji.
-
Na warszawskiej Pradze ukazał się pierwszy numer „Życia Warszawy”. Gazeta powstała, według jednych źródeł – z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej, zaś według innych – z inicjatywy Mariana Spychalskiego, pierwszego powojennego prezydenta Warszawy. „Życie Warszawy” było, obok „Trybuny Ludu”, jednym z opiniotwórczych dzienników w PRL. Nazwa gazety miała informować Polskę i świat, że Warszawa żyje.
-
Powstała piłsudczykowska organizacja konspiracyjna Konwent Organizacji Niepodległościowych.
-
Rozporządzenie generalnego gubernatora Hansa Franka zabraniające Żydom pod groźbą kary śmierci opuszczania wyznaczonych dla nich dzielnic mieszkaniowych.
-
W lesie koło wsi Bratian niemieckie oddziały Selbstschutz rozstrzelały ok. 150 przedstawicieli polskich elit Ziemi Lubawskiej.
-
W Warszawie urodził się Marek Kępiński, aktor.
-
W Paryżu zmarł Raymond Poincare, francuski polityk, minister zagranicznych i premier (1912–1913; 1922–1924; 1926–1929); prezydent Francji w latach 1913–1920; 4 czerwca 1917 r. wydał dekret o utworzeniu Armii Polskiej we Francji.
-
W Ozorkowie urodził się Witold Sobociński, operator filmowy, wykładowca PWSFTviT w Łodzi; laureat nagrody Orła za Osiągnięcia Życia, przyznawanej przez Polską Akademię Filmową; w jego filmografii znalazły się takie dzieła jak „Wesele” czy „Ziemia obiecana” w reż. Andrzeja Wajdy.
-
Wojna polsko-bolszewicka: wojska polskie zajęły Mińsk.
-
Uroczyście mianowano członków Rady Regencyjnej: arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego, prezydenta Warszawy księcia Zdzisława Lubomirskiego i honorowego prezesa Stronnictwa Polityki Realnej hrabiego Józefa Ostrowskiego. Siedzibą Rady Regencyjnej stał się Zamek Królewski w Warszawie.
-
W miejscowości Różana, obecnie na Białorusi, urodził się Icchak Szamir (Jazernicki Icchak); premier Izraela w latach 1983–1984 oraz 1986–1992; w okresie międzywojennym studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, był członkiem Betaru, młodzieżowej organizacji syjonistyczno-rewizjonistycznej; w 1935 r. wyemigrował do Palestyny.
-
W Krakowie urodziła się Jadwiga Jędrzejowska, najwybitniejsza polska tenisistka lat międzywojennych, w drugiej połowie lat 30. należała do ścisłej światowej czołówki; finalistka turnieju wimbledońskiego w 1937 r.;22-krotnie zdobywała tytuł mistrzyni Polski w grze pojedynczej, pierwszy raz w 1929 r., ostatni w 1964 r.
-
W Mińsku Litewskim Józef Piłsudski został szefem Wydziału Bojowego Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej.
-
W Kaczynie koło Łomży urodził się Zygmunt Kaczyński, ksiądz, poseł na Sejm (1919–1927), dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej (1930–1939), minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie RP na uchodźstwie (1943–1944); w 1945 r. powrócił do Polski; założyciel i redaktor „Tygodnika Warszawskiego”; aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na 10 lat pozbawienia wolności; zmarł w 1953 r. więzieniu.
-
Władze francuskie aresztowały Alfreda Dreyfusa, oficera armii francuskiej, pochodzenia żydowskiego, niesłusznie oskarżonego o zdradę państwa – przekazanie niemieckiej ambasadzie w Paryżu francuskich tajemnic wojskowych; Dreyfus skazany został na podstawie spreparowanych dowodów i zesłany na Wyspę Diabelską w Gujanie; w 1906 r. zrehabilitowany.
-
Urodził się pisarz Edmund Chojecki, polski pisarz, dziennikarz, podróżnik, publicysta i poeta, tłumacz polsko-francuski, przedstawiciel narodowego romantyzmu, propagator socjalizmu utopijnego i anarchizmu.
-
W Solurze w Szwajcarii zmarł Tadeusz Kościuszko, generał, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych oraz wojny polsko-rosyjskiej z 1792 r.; Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych w powstaniu 1794 r.
-
Urodził się Konstanty Julian Ordon, oficer Wojska Polskiego, powstaniec listopadowy. W czasie powstania, podczas obrony Warszawy, dowodził baterią artylerii w reducie nr 54, która została wysadzona w powietrze 6 września 1831. W wierszu Reduta Ordona jego rzekomą śmierć opisał Adam Mickiewicz, mimo że podczas wybuchu Ordon został jedynie mocno poparzony.
-
Wojny napoleońskie: Pod Fuengirolą na południe od Malagi oddział 4 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego kpt. Franciszka Młokosiewicza odniósł zwycięstwo nad zdecydowanie liczniejszymi wojskami angielsko-hiszpańskimi dowodzonymi przez gen. Andrew Blayneya.
-
W Moskwie zmarł Jan Piotr Sapieha, hetman Dymitra II Samozwańca, dowódca polskiej załogi na Kremlu.
-
Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły unię grodzieńską. Układ przywracał władzę zwierzchnią Władysława Jagiełły nad Litwą.