Kalendarz historyczny
9 stycznia
-
W Warszawie przedstawiciele najważniejszych stronnictw politycznych uznających rząd RP w Londynie powołali Radę Jedności Narodowej; jej przewodniczącym został jeden z przywódców PPS-WRN Kazimierz Pużak „Bazyli”.
-
Samoloty zdobyte przez powstańców wielkopolskich dokonały nalotu bombowego na niemieckie lotnisko we Frankfurcie nad Odrą.
-
W Leeds zmarł Zygmunt Bauman, socjolog, filozof, eseista, autor prac o kulturze współczesnej, jeden z czołowych twórców koncepcji postmodernizmu. Laureat wielu prestiżowych nagród, m.in. nagrody im. Theodora W. Adorno. W latach 1945–1953 był funkcjonariuszem Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zajmując się m.in. zwalczaniem zbrojnego podziemia niepodległościowego oraz komunistyczną propagandą.
-
W Warszawie zmarł Józef Oleksy, polityk PZPR i SLD, marszałek Sejmu II kadencji, premier RP w latach 1995–96.
-
W Warszawie zmarł Edward Osóbka-Morawski, działacz socjalistyczny; współzałożyciel i wiceprzewodniczący KRN, od 1944 r. przewodniczący PKWN, a następnie premier tzw. Rządu Tymczasowego uznawanego przez ZSRS; w latach 1945–1947 premier Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.
-
W Jerozolimie odbyło się prawykonanie monumentalnego dzieła symfonicznego Krzysztofa Pendereckiego pt. „Siedem bram Jerozolimy”, skomponowanego z okazji 3000-lecia założenia tego miasta.
-
Premiera filmu „Spis cudzołożnic” w reżyserii Jerzego Stuhra.
-
Pismo „Nature” poinformowało o odkryciu, że poza Układem Słonecznym istnieją planety; odkrywcą był polski naukowiec, prof. Aleksander Wolszczan.
-
W Krakowie zdemontowany został pomnik sowieckiego marszałka Iwana Koniewa.
-
W wypadku samochodowym pod Wrocławiem zginął Zbigniew Cynkutis, aktor i reżyser teatralny, współpracownik Jerzego Grotowskiego, odtwórca roli „Zawady” w filmie Jerzego Passendorfera „Zamach” (1958).
-
W Gdańsku SB aresztowała Bogdana Borusewicza, członka TKK NSZZ „Solidarność”, ukrywającego się od wprowadzenia stanu wojennego.
-
W Warszawie urodziła się Weronika Rosati, aktorka; zagrała m.in. w filmach „Pitbull” Patryka Vegi, „Obława” Marcina Krzyształowicza, „Obce ciało” Krzysztofa Zanussiego.
-
Premiera filmu „Oko proroka” w reżyserii Pawła Komorowskiego.
-
Pierwsze w stanie wojennym spotkanie gen. Wojciecha Jaruzelskiego z prymasem Polski Józefem Glempem.
-
W Warszawie zmarł Kazimierz Serocki, kompozytor, pianista, pedagog.
-
Episkopat Polski skierował list do Nadzwyczajnej Komisji Sejmowej przygotowującej zmiany w Konstytucji PRL, w którym wyraził zaniepokojenie przygotowywanymi zapisami o kierowniczej roli partii komunistycznej i nienaruszalnej braterskiej więzi z ZSRS.
-
Odbył się lot próbny pierwszego i jedynego odrzutowego samolotu rolniczego PZL M-15 Belphegor. Produkcję PZL M-15 zakończono w roku 1981.
-
Premiera filmu Andrzeja Wajdy „Wesele”.
-
Premiera serialu „Podróż za jeden uśmiech” w reżyserii Stanisława Jędryki.
-
W Londynie zmarł Mieczysław Grydzewski, publicysta, krytyk literacki, współzałożyciel i członek redakcji miesięcznika „Skamander”, twórca i redaktor tygodnika „Wiadomości Literackie” (1924–1939); w czasie II wojny światowej wspólnie z Zygmuntem Nowakowskim doprowadził do powstania „Wiadomości Polskich”; w latach 1946–1966 redaktor naczelny londyńskich „Wiadomości”.
-
Premiera filmu „Nowy” w reżyserii Jerzego Ziarnika.
-
Komunikat Urzędu Rady Ministrów o odmowie wydania paszportu prymasowi Polski kard. Stefanowi Wyszyńskiemu; prymas planował wyjazd do Rzymu na inaugurację obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski.
-
Odbyło się spotkanie prymasa Stefana Wyszyńskiego z Władysławem Gomułką i Józefem Cyrankiewiczem, dotyczące m.in. sprawy nauki religii w szkołach świeckich, harcerstwa oraz dekretu o obsadzaniu stanowisk kościelnych.
-
W Katowicach zmarł Józef Szkolnikowski, trener piłkarski, działacz sportowy, major Wojska Polskiego, żołnierz armii gen. Andersa, działacz PZPN, współzałożyciel „Przeglądu Sportowego”.
-
W Mysłowicach urodziła się Lucyna Langer-Kałek (z domu Błotko), lekkoatletka, płotkarka, medalistka Igrzysk Olimpijskich i Mistrzostw Europy.
-
W Łodzi urodził się Marek Belka, ekonomista, wicepremier i minister finansów (1997 i 2001–2002); premier RP w latach 2004–2005; w latach 2010–2016 prezes Narodowego Banku Polskiego.
-
W Nowym Jorku otwarto gmach ONZ – koncepcję budynku opracował Le Corbusier, a pracami projektowymi kierował amerykański architekt Wallace Harrison.
-
We Wrocławiu urodził się Jan Tomaszewski, piłkarz, bramkarz reprezentacji Polski, zdobywca trzeciego miejsca na Mistrzostwach Świata w RFN w 1974 r. i srebrnego medalu na Igrzyskach Olimpijskich w Montrealu w 1976 r.
-
W Poznaniu urodziła się Małgorzata Musierowicz, autorka i ilustratorka książek dla dzieci i młodzieży, m.in. „Kwiatu kalafiora” i „Kłamczuchy”.
-
Do warszawskiego getta przybył na inspekcję Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler, nakazując deportację 8 tys. Żydów i ewakuację niemieckich przedsiębiorstw na Lubelszczyznę.
-
We wsi Trzcianka w pow. staszowskim w walce z Niemcami poległ ppor. Władysław Jan Jasiński „Jędruś”; nauczyciel, harcerz, od 1939 r. dowódca organizacji konspiracyjnej Odwet; następnie dowódca oddziału partyzanckiego „Jędrusie”.
-
W okolicach Balearów w katastrofie statku zginął Jerzy Różycki, matematyk, kryptolog. Wspólnie z Marianem Rejewskim i Henrykiem Zygalskim w 1933 r. złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.
-
W Lidzie urodził się Jerzy Derfel, pianista, kompozytor, autor muzyki teatralnej i filmowej.
-
W Przystajni koło Częstochowy urodził się Henryk Kluba, reżyser, aktor, producent filmowy, wieloletni rektor łódzkiej szkoły filmowej; autor m.in. filmów „Chudy i inni”, „Słońce wschodzi raz na dzień”, „Pięć i pół bladego Józka”.
-
W Warszawie zmarł Antoni Osuchowski, prawnik, działacz narodowy i edukacyjny.
-
Odbył się I Zjazd Ligi Ochrony Przyrody.
-
Działalność rozpoczęło Ministerstwo Poczt i Telegrafów – pierwszym ministrem został Bogusław Miedziński.
-
W Warszawie urodził się Józef Nalberczak, aktor, znany z ról m.in. w „Popiołach” Andrzeja Wajdy, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz” Stanisława Barei.
-
We Lwowie urodził się Jerzy Wittlin, pisarz, satyryk, autor popularnej w latach 70. I 80. XX wieku serii „Vademecum”.
-
W Żytomierzu urodził się Mieczysław Pawlikowski, aktor, odtwórca m.in. Zagłoby w filmie Jerzego Hoffmana „Pan Wołodyjowski”; w czasie II wojny światowej pilot w Dywizjonach 300 i 301 Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.
-
W Dziektarzewie urodził się Stanisław Leopold, ps. Rafał, harcerz, dowódca I kompanii batalionu „Parasol”, dowódca akcji „Koppe” w lipcu 1944 r. (próba zamachu na dowódcę SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie), poległ w czasie Powstania Warszawskiego.
-
W Kijowie urodził się Feliks Konarski, pseudonim Ref-Ren, pisarz, kierownik artystyczny i literacki teatrów rewiowych. W czasie wojny więzień sowieckich łagrów, następnie w armii gen. Władysława Andersa. Autor słów pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”.
-
W Warszawie urodził się Stanisław Dubois, działacz socjalistyczny, uczestnik Powstań Śląskich i wojny polsko-bolszewickiej; przewodniczący Rady Głównej Czerwonego Harcerstwa TUR, członek Rady Naczelnej PPS; rozstrzelany w niemieckim obozie KL Auschwitz w sierpniu 1942 r.; niektóre źródła podają datę 7 stycznia.
-
W Warszawie urodził się Henryk Stażewski, malarz, przedstawiciel abstrakcji geometrycznej.
-
Urodził się Stanisław Kauzik, prawnik, dyplomata, polityk, współpracownik Władysława Grabskiego, od 1945 przebywał roku na emigracji.
-
W Warszawie urodził się Janusz Chmielowski, matematyk, inżynier, taternik, działacz turystyczny; jako pierwszy dokonał zimowego wejścia na Gerlach.
-
W Podgórzu (obecnie cz. Krakowa) urodził się Adolf Nowaczyński, pisarz, publicysta, satyryk, działacz polityczny i społeczny; w okresie międzywojennym związany z obozem narodowo-demokratycznym.
-
W Warszawie urodził się Władysław Heinrich, psycholog, historyk filozofii, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, twórca pierwszej w Polsce Pracowni Psychologii Doświadczalnej.
-
W Kamienicy zmarł Jan Kanty Andrusikiewicz, nauczyciel ludowy, organista, jeden z przywódców antyaustriackiego powstania chochołowskiego w 1846 roku.
-
W Opatówku urodził się Agaton Giller, dziennikarz, pisarz, działacz niepodległościowy; członek Komitetu Centralnego Narodowego (1862–1863) i Rządu Narodowego w okresie Powstania Styczniowego.
-
We Włoszech powstały Legiony Polskie; umowę z Republiką Lombardii o powołaniu pierwszej po III rozbiorze polskiej formacji wojskowej podpisał gen. Jan Henryk Dąbrowski. 20 stycznia gen. Dąbrowski wydał odezwę zachęcającą do wstępowania do Legionów.
-
Król Władysław Jagiełło nadał szlachcie przywilej krakowski, potwierdzający przywilej jedlneński z 1430 r., który ustanawiał zasadę prawną „neminem captivabimus nisi iure victum” (nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego).