Zakończył się remont kwater wojennych i pomnika pomordowanych na cmentarzu na Firleju w Radomiu. Prace przeprowadzono w ramach projektu zgłoszonego do budżetu obywatelskiego. Firlej to miejsce, w którym za okupacji zostało zamordowanych co najmniej 6 tys. osób.
Zdaniem wiceprezydenta Radomia Karola Semika odnowienie pomnika i kwatery to hołd dla tych, którzy zginęli na radomskim Firleju. "Pamięć o nich jest pamięcią wielopokoleniową. Chcemy, aby to miejsce było dla najmłodszych radomian miejscem refleksji" – powiedział wiceprezydent na środowym briefingu.
Firlej to miejsce martyrologii osób różnych narodowości i wyznań, z całej centralnej Polski. Według radomskiego historyka dr. Sebastiana Piątkowskiego, w dokumentach znaleziono ślady kilkudziesięciu egzekucji, które w czasie hitlerowskiej okupacji przeprowadzano w tym miejscu przez prawie pięć lat. Pierwsza odbyła się 4 kwietnia 1940 r., a ostatnia - 15 stycznia 1945 r., w przeddzień zajęcia Radomia przez Rosjan.
Do dziś nie wiadomo, ile osób zostało zamordowanych na Firleju. W 1944 r. w całym Generalnym Gubernatorstwie została przeprowadzona przez Niemców akcja polegająca na niszczeniu masowych grobów przez specjalne komando, którego członkowie wykopywali ciała, polewali je ropą i palili. Szczątki rozsypywane były po okolicy.
Według niektórych historyków liczba ofiar zamordowanych na Firleju mogła sięgnąć nawet 12-15 tys. osób. Powojenne śledztwo przeprowadzone przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskiej wykazało, że potwierdzona w materiałach źródłowych minimalna liczba zamordowanych to ok. 6 tys.
W 1945 r., w związku z ekshumacjami, odbyły się na Firleju symboliczne uroczystości. W 1969 r. ustawiono trzy drewniane krzyże i rozpoczęto prace nad wzniesieniem pomnika ku czci zamordowanych, którego oficjalne odsłonięcie nastąpiło w 1976 r. W 2005 r. pomnik został przebudowany, a następnie poświęcony przez ówczesnego biskupa radomskiego Zygmunta Zimowskiego. Od 1975 r. na Firleju znajduje się też cmentarz komunalny.
Monument mający formę trzech krzyży umieszczonych na kompozycji kamiennych brył był w ostatnich latach mocno zniszczony. Remont pomnika polegał m.in. na renowacji skorodowanych elementów zbrojenia i uzupełnieniu ubytków betonowych. Konieczny był też ponowny montaż elementów kamiennych wyniesienia, na którym stoi pomnik oraz schodów.
Oprócz pomnika zostały także odnowione kwatery wojenne na cmentarzu komunalnym. Te prace zostały zakończone już w lipcu. Na nowo zostały uformowane mogiły, wykonano nowe kamienne obrzeża i ponad 100 nowych krzyży z granitu. Powstał też nowy chodnik, ułożono nową trawiastą nawierzchnię mogił oraz zamontowano system nawadniania. Wcześniej, w latach 2014-2015 dzięki wsparciu wojewody mazowieckiego powstało także ogrodzenie kwater.
Tegoroczny remont pomnika i kwater wojennych kosztował prawie 750 tys. zł. (PAP)
autor: Ilona Pecka
ilp/ agz/
