Artykuły historyczne

W końcu stycznia roku 1919 Piłsudski stanął w obliczu dylematu: czy oczekiwać bolszewików nad Niemnem i Bugiem, czy też wyjść im naprzeciw z kilkoma batalionami i szwadronami. Zdecydował się na walkę zaczepną. Gdyby w lutym 1919 r. Naczelny Wódz nie podjął tej decyzji, pełen luk polski front mógłby się załamać pod pierwszym uderzeniem. Armia Czerwona znalazłaby się na ziemiach Królestwa już zimą roku 1919.

Wystarczyło kilka minut, by Armia Krajowa stała się armią milionerów. 12 sierpnia 1943 r., podczas akcji „Góral” związanej z napadem na Bank Emisyjny w Warszawie, żołnierze polskiego podziemia przejęli 106 mln zł.

155 lat temu, 8 sierpnia 1863 r., pod niewielką wioską Żyrzyn na Lubelszczyźnie doszło do największego zwycięstwa polskich powstańców nad Rosjanami. Oddział pięciuset żołnierzy carskich został całkowicie rozbity, a w ręce Polaków wpadł skarb o wartości 200 tys. rubli.

75 lat temu, w nocy z 5 na 6 sierpnia 1943 r., doszło do jednej z najbardziej brawurowych i jednocześnie subtelnych akcji Armii Krajowej. Z więzienia gestapo w Jaśle odbito 66 torturowanych w nim żołnierzy konspiracji i ponad setkę innych więźniów. AK zrobiła to bez jednego wystrzału.

Powstańcza ofensywa trwała tu kilka godzin, obrona – jedenaście dni. Przez cały ten czas dokonywało się zaplanowane ludobójstwo cywilów, przeprowadzane przez Niemców, ale w znacznie większym stopniu przez kolaboranckie oddziały Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Ludowej.

245 lat temu, 3 sierpnia 1773 r., zmarł Stanisław Konarski. Człowiek, od którego rozpoczynają się dzieje nowoczesnej demokracji polskiej, stworzył także podwaliny oświeceniowej edukacji.

„Koniec się zbliża – powiedziałem – spotkajmy go razem, jako małżeństwo” – tak brzmiały oświadczyny Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Śluby zawierane pod gradem kul są jednym z symboli nadziei i trwania żołnierzy oraz mieszkańców w niszczonym przez 63 dni mieście. Mieście, w którym, mimo wszystko, codziennie próbowano żyć.

50 lat temu, 3 sierpnia 1968 r., w Moskwie zmarł jeden z najwybitniejszych sowieckich dowódców wojskowych II wojny światowej, Konstanty Rokossowski. Nominowany przez komunistów marszałkiem Polski jest jednym z symboli zniewolenia i sowietyzacji PRL w okresie stalinowskim.

Dziś obchody rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego mają rangę niemal równą najważniejszym świętom narodowym. Jednak przez dziesięciolecia symboliczna godzina „W” była lekceważona lub umniejszana. Wysiłek Armii Krajowej był zaś niegdyś nazywany nawet „oszustwem i fałszem”.

125 lat temu, 30 lipca 1893 r., powstała Socjaldemokracja Królestwa Polskiego. Pierwsza otwarcie internacjonalistyczna polska partia socjalistyczna, wspierająca bolszewizm, a ostatecznie przekształcona w Komunistyczną Partię Polski.