Źródło: www.facebook.com/Towarzystwo-Naukowe-Płockie
Archiwalne fotografie, dotąd niepublikowane, i reprodukcje dokumentów z Instytutu Pamięci Narodowej znajdą się m.in. na wystawie o historii Żołnierzy Wyklętych, w tym NSZ, z północnego Mazowsza i ich bliskich. Ekspozycja zostanie otwarta w Towarzystwie Naukowym Płockim (TNP) 30 września.
Wystawę „Żołnierze Wyklęci i losy ich rodzin” przygotowało działające w Płocku Stowarzyszenie Historyczne im. 11 Grupy Operacyjnej NSZ – ekspozycja w TNP będzie dostępna dla zwiedzających do 15 października. „Wystawa przedstawia sylwetki Żołnierzy Wyklętych i ich rodziny z Północno-Zachodniego Mazowsza, działających w Ruchu Oporu Armii Krajowej oraz 11 Grupie Operacyjnej NSZ” – przekazało w środę TNP, anonsując wydarzenie.
Jak powiedział PAP prezes Stowarzyszenia Historycznego im. 11 Grupy Operacyjnej NSZ Paweł Felczak, historyk i nauczyciel, na ekspozycji „Żołnierze Wyklęci i losy ich rodzin” prezentowane będą m.in. archiwalne fotografie, w tym dotychczas niepublikowane oraz reprodukcje oryginalnych dokumentów, m.in. Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego, pochodzące z archiwów IPN.
„Wystawa opowiada o żołnierzach 11 Grupy Operacyjnej NSZ, wcześniej działających także w Ruchu Oporu Armii Krajowej obwód +Mewa+, a także o ich rodzinach, w obu przypadkach o ich losach, dramatycznych, często tragicznych. Chcieliśmy pokazać, kim byli ci ludzie, kim mogliby być w innej rzeczywistości niż powojenne, komunistyczne dzieje Polski, i kogo Rzeczpospolita straciła” – powiedział PAP Felczak.
Wśród sylwetek Żołnierzy Wyklętych i historii ich bliskich, które zostaną przedstawione na ekspozycji w TNP, wymienił m.in. Józefa Boguszewskiego „Lwa”, Franciszka Majewskiego „Słonego”, Władysława Dubielaka „Myśliwego”, Stefana Bronarskiego „Liścia”, Wiesława Purzyckiego „Tyczkę” i Janinę Samoraj „Celinkę”.
„Na wystawie pokażemy fotografie, z których część przekazały rodziny Żołnierzy Wyklętych, a także dokumenty, które odnaleźliśmy podczas kwerendy, jaką przeprowadziliśmy w IPN. Będą także rodzinne relacje o represjach ze strony aparatu komunistycznego, które spotkały bliskich tych, którzy walczyli o wolną Polskę” - dodał prezes Stowarzyszenia Historycznego im. 11 Grupy Operacyjnej NSZ.
Zaznaczył, iż część informacji o losach Żołnierzy Wyklętych z północnego Mazowsza i ich rodzinach, które zostaną zaprezentowane na wystawie, zaczerpnięto z opracowań historycznych, w tym autorstwa Jacka Pawłowicza, dyrektora Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie.
Wystawa „Żołnierze Wyklęci i losy ich rodzin” powstała przy finansowym wsparciu w ramach otwartego konkursu ofert Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na działalność dokumentacyjną i wydawniczą związaną z kultywowaniem i upowszechnianiem tradycji walk o niepodległość i suwerenność Polski oraz pamięci o ofiarach II wojny światowej i okresu powojennego.
11. Grupa Operacyjna NSZ była najlepiej zorganizowaną i jedną z najliczniejszych struktur antykomunistycznego podziemia niepodległościowego na północnym Mazowszu. W jej skład wchodziło do 250 żołnierzy. Grupa działała m.in. w powiatach: płockim, płońskim i sierpeckim oraz na terenie części powiatu mławskiego, rypińskiego i lipnowskiego. Ostatnim jej żołnierzem był Kazimierz Dyksiński „Kruczek”, który w czerwcu 1954 r. w zasadzce UB wysadził się granatem.
Wcześniej dowódcą zgrupowania był Stefan Bronarski „Liść”, żołnierz AK i NSZ, aresztowany przez UB i stracony w styczniu 1951 r. W 2016 r. na płockim cmentarzu odsłonięto Panteon Żołnierzy Wyklętych Mazowsza, będący częścią rodzinnego grobu Stefana Bronarskiego, którego bliscy - matka, siostra i brat - w okresie PRL byli represjonowani przez władze komunistyczne.
Z 11. Grupą Operacyjną NSZ współpracowała m.in. Romualda Przybyłowska „Amerykanka”, żona szefa wywiadu tej struktury Jana Przybyłowskiego „Onufry”. Przybyłowska urodziła się w Nowym Jorku (USA) - stąd jej późniejszy pseudonim. Do Polski przyjechała w sierpniu 1939 r. Po wybuchu II wojny światowej, mimo możliwości wyjazdu - posiadała obywatelstwo USA - pozostała w kraju, przeznaczając na działalność konspiracyjną wszystkie przywiezione oszczędności. W czasie okupacji hitlerowskiej była żołnierzem AK.
Przybyłowska została aresztowana przez UB w Warszawie we wrześniu 1948 r. razem z mężem i członkami sztabu 11. Grupy Operacyjnej NSZ. Rok później wojskowy sąd skazał ją na 2 lata więzienia. W więzieniu urodziła syna, Jana. W trakcie śledztwa funkcjonariusze UB pokazywali jej mężowi, jak torturują ciężarną żonę. „Onufry” został skazany na karę śmierci i stracony w styczniu 1951 r. Jego żona po odzyskaniu wolności aż do śmierci mieszkała w Szczecinie.
Wystawa „Żołnierze Wyklęci i losy ich rodzin” zostanie otwarta w TNP w czwartek, 30 września, o godz. 16. (PAP)
mb/ aszw/
