Badania paleontologiczne w Krasiejowie. Fot. PAP/Krzysztof Świderski
Naukowcy z Uniwersytetu Opolskiego wykazali, że płazy z rodzaju Metoposaurus – odlegli kuzyni dzisiejszych żab i salamander – które 225 mln lat temu żyły na terenie Krasiejowa, cierpiały na różne choroby kręgosłupa. Ta dotycząca kręgów szyjnych jest najstarszym takim przypadkiem w zapisie kopalnym.
Wyniki badań naukowców z Zespołu badawczego – Centrum Paleobiologii Uniwersytetu Opolskiego zostały opublikowane w czasopiśmie „Scientific Reports”, należącym do grupy wydawniczej prestiżowego „Nature”.
- To pierwsze tak szczegółowe badanie schorzeń kręgosłupa u kopalnych płazów z późnego triasu, rzucające nowe światło na ich biologię i rozwój. Wprawdzie skolioza była już wcześniej znana u prehistorycznych płazów z innych stanowisk, ale spondyloartropatia (zarastanie chrząstki tkanką kostną) została rozpoznana w tym badaniu po raz pierwszy. To również jedno z najstarszych znanych znalezisk tego typu na świecie. Z kolei przypadek nieprawidłowego podziału pierwszych kręgów szyjnych to zdecydowanie najstarszy taki przypadek w całym zapisie kopalnym – wcześniejsze doniesienia dotyczyły ssaków z czasów historycznych, czyli sprzed tysięcy, a nie milionów, lat – przekazał PAP dr Mateusz Antczak, pierwszy autor publikacji.
Dodał, że szczątki płazów z rodzaju Metoposaurus (odlegli kuzyni dzisiejszych żab i salamander, choć rozmiarami bardziej przypominający krokodyle) to jedne z najliczniejszych skamieniałości ze stanowiska paleontologicznego w Krasiejowie (woj. opolskie) – jednego z najsłynniejszych w Polsce, gdzie badania trwają już od ponad dwóch dekad. Okazy opisane w publikacji zostały odnalezione w ciągu ostatnich kilku sezonów wykopalisk.
Badacze wykazali, że metopozaury cierpiały na różne choroby kręgosłupa, o czym świadczy obecność zrośniętych par kręgów. – Chrząstka znajdująca się pomiędzy kręgami nie zachowuje się w zapisie kopalnym, dlatego zazwyczaj odnajduje się pojedyncze elementy. W tym przypadku jednak mamy do czynienia ze zrośniętymi kręgami – efektem różnorodnych patologii kręgosłupa. Już podczas wykopalisk zwróciło to naszą uwagę – mówił Mateusz Antczak.
Pierwszy opisany przypadek to zmiany występujące u dorosłych osobników, u których chrząstka stopniowo ulegała kostnieniu. – W różnych okazach widoczne są mniej lub bardziej zaawansowane etapy tego procesu, więc możemy obejrzeć kilka etapów rozwoju tej choroby. Tutaj kręgi łączą się nieregularnymi przerostami kostnymi, a w końcowej fazie całkowicie zlewają się w jednolitą strukturę z wyraźnym wypukłym grzbietem – opowiadał paleontolog.
Oprócz zmian postępujących wraz z wiekiem, badacze opisali także przypadki chorób, które dotykały metopozaury już na wczesnym etapie życia. – Zrośnięte pierwsze kręgi szyjne – dźwigacz i obrotnik – połączone są gładką, równą powierzchnią, bez śladów stopniowego zarastania. Najprawdopodobniej jest to efekt nieprawidłowego podziału we wczesnym etapie rozwoju zarodkowego, a nie schorzenia nabytego – wskazał Antczak.
Jeszcze inny przypadek dotyczy prawidłowo wykształconego kręgu zrośniętego z kolejnym, który rozwinął się tylko częściowo. Skutkiem takiej asymetrii była skolioza, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa.
Jak mówił Mateusz Antczak, podczas tegorocznych wykopalisk odnaleziono kolejne okazy, które wskazują na choroby kręgosłupa, więc badania w tym zakresie będą przez opolskich badaczy kontynuowane.
To nie pierwsza publikacja naukowa dotycząca skamieniałości z Krasiejowa, w której opisano choroby pradawnych płazów. W 2023 roku zespół pod kierownictwem dr. Dawida Surmika z Uniwersytetu Śląskiego opisał wyniki badań objętego nowotworem kręgu triasowego płaza, wykazując, że nowotwory złośliwe, nieraz uważane za schorzenia związane z zanieczyszczeniem środowiska, dotykały i prehistoryczne zwierzęta.(PAP)
akp/ agt/
