Większość klubów poselskich za stworzeniem Listy Skarbów Dziedzictwa

"Zasadniczymi celami nowelizacji jest ustanowienie specjalnych instrumentów ochrony najcenniejszych dóbr kultury znajdujących się w zbiorach publicznych i poza nimi. Przewiduje też powstanie nowej formy ochrony zabytków ruchomych nazwanej Listą Skarbów Dziedzictwa i zmianę przepisów regulujących kwestie wywozu zabytków za granicę.

Nowela spowoduje nieznaczny wzrost wydatków budżetowych przeznaczonych na kulturę, nie powinien on jednak przekroczyć 1 mln zł rocznie" - mówiła poseł-sprawozdawca projektu Urszula Pasławska (PSL).

Jak podkreśliła Ewa Czeszejko-Sochacka (PO), w Polsce jest ok. 67 tys. zabytków nieruchomych i 240 tys. ruchomych. "Celem projektu jest zapewnienie możliwości prowadzenia skutecznej polityki ochrony zabytków przez ustanowienie specjalnych instrumentów. To m.in. powstanie prestiżowej Listy Skarbów Dziedzictwa, która ma służyć promocji polskich zabytków na świecie" - podkreśliła posłanka wyrażając poparcie klubu dla projektu.

Robert Kołakowski (PiS) przyznał, że choć projekt zawiera szereg ważnych zmian, jednak część z nich budzi wątpliwości. Wymienił wśród nich brak określenia, czym jest Skarb Dziedzictwa i jakie są kryteria umieszczania obiektów na liście tych Skarbów. "Projekt nadmiernie ingeruje też w prawo własności, np. poprzez możliwość czasowego zajęcia zabytku. Przedstawione wątpliwości sprawiają, że mój klub wstrzyma się od głosu" - powiedział poseł.

Projektu zmiany ustawy o ochronie zabytków i opiece nad nimi oraz ustawy o muzeach ustanawia szczególną formę ochrony konserwatorskiej dla najważniejszych ruchomych obiektów zabytkowych. Zakłada stworzenie Listy Skarbów Dziedzictwa, która leżałaby w gestii ministra kultury. Wpis cennych ruchomych zabytków dokonywałby się na wniosek właściciela lub z urzędu.

Wyrażając poparcie PSL dla projektu Urszula Pasławska przypomniała, że to jej klub w październiku 2013 r. we współpracy z resortem kultury przygotował projekt noweli. "Ustawa jest oczekiwana przez środowisko, ale nie zawiera żadnych nowych, niestosowanych dotąd form ochrony zabytków" - zaznaczyła posłanka zgłaszając równocześnie dwie poprawki związane z doprecyzowaniem językowym dwóch przepisów.

Generalne poparcie dla noweli zadeklarował także Tadeusz Iwiński (SLD). Wyraził jednak wątpliwość, jak Lista Skarbów Dziedzictwa ma się do rozwiązań stosowanych przez UNESCO, czy to propozycja "tylko polskiego rozwiązania czy standardowa". "Jak mówił jeden z kolegów, słabością jest też brak definicji Skarbu Dziedzictwa i określenia czasu maksymalnego wydawania szczegółowych rozporządzeń ministra wynikających z noweli" - dodał poseł.

Osobistą pozytywną ocenę projektu wyraził też Andrzej Dąbrowski (Zjednoczona Prawica), jednak poinformował, że jego klub decyzję odnośnie głosowania podejmie podczas wtorkowego spotkania.

W odpowiedzi na pytania posłów generalny konserwator zabytków Piotr Żuchowski podkreślił, że definiowanie samego zabytku opiera się na "formie opisowej i całej doktrynie w obszarze wyłaniania obiektów zabytkowych i ich chronienia". Przywołał też fragment noweli mówiący, że na Listę Skarbów Dziedzictwa wpisuje się zabytek ruchomy o szczególnej wartości. "Nie znajdziemy definicji, która by precyzyjniej ujmowała problem. Nie wprowadzamy też nic nowego, co by naruszało prawo własności posiadaczy zabytków" - zapewnił Żuchowski.

W związku ze zgłoszeniem poprawek projekt ponownie skierowano do komisji kultury.

Projektu zmiany ustawy o ochronie zabytków i opiece nad nimi oraz ustawy o muzeach ustanawia szczególną formę ochrony konserwatorskiej dla najważniejszych ruchomych obiektów zabytkowych. Zakłada stworzenie Listy Skarbów Dziedzictwa, która leżałaby w gestii ministra kultury. Wpis cennych ruchomych zabytków dokonywałby się na wniosek właściciela lub z urzędu.

Szczególne rygory mają dotyczyć przechowywania, eksponowania i transportu wpisanych obiektów. Podejmowanie prac konserwatorskich ma zobowiązywać do utrzymania najwyższych standardów. Projekt obliguje także właścicieli do ochrony zabytku i informowania o jego stanie, udostępniania do badań i konserwacji, jak też prowadzenia określonych prac konserwatorskich.

Projekt zobowiązuje ministra kultury do zabezpieczenia środków na realizowanie tych zadań poprzez udzielanie dotacji celowych. Przewiduje też kontrolę stanu zabytku co najmniej co dwa lata i nakaz przywrócenia go do stanu pierwotnego w przypadku zmian sprzecznych z dopuszczalnymi. Możliwe ma być też - na mocy decyzji ministra - usunięcie zabytku z Listy Skarbów Dziedzictwa oraz zabezpieczenie go przez czasowe zajęcie w sytuacji zagrażającej np. zniszczeniem.

Projekt zakłada też ujednolicenie zasad wpisu do rejestru zabytków ruchomych i nieruchomych. Obecnie wpis zabytku ruchomego odbywa się na wniosek właściciela, wpis z urzędu jest dopuszczalny tylko w sytuacji zagrożenia obiektu. Po nowelizacji zabytki ruchome będą wpisywane do rejestru także z urzędu.

Kolejna zmiana dotyczy dodania artykułu umożliwiającego przedłużenie terminu pozwolenia na przebywanie za granicą zabytku wywiezionego w celach wystawienniczych lub jako element urządzenia wnętrz polskich placówek dyplomatycznych - bez konieczności przywożenia obiektu do Polski. Obecnie zabytki znajdujące się poza granicami muszą nie rzadziej niż co pięć lat być przywożone z powrotem.

Projekt zakłada możliwość wywożenia zabytków na nie dłużej niż trzy lata. Wniosek o przedłużenie terminu pozwolenia będzie musiał być złożony przed upływem 90 dni od wygaśnięcia poprzedniego i zawierać opis aktualnego stanu zabytku. Kolejne pozwolenie ma zawierać warunki, sposób eksponowania i przechowywania obiektu oraz wykonywania kontroli jego stanu.

"Lista Skarbów Dziedzictwa ma dotyczyć arcydzieł, bądź obiektów o szczególnym znaczeniu dla historii Polski. Nowela może przyczynić się do zajęcia się dziełami wyjątkowymi, gwarantuje też szczególne formy ochrony i rygory opieki nad nimi. Jest oczekiwana przez środowisko i porządkuje ważny obszar dziedzictwa narodowego" - zaznacza generalny konserwator zabytków. (PAP)

akn/ mhr/