Ponad 60 talerzy, mis oraz waz pokazanych zostanie na wystawie "Fajans pomorski w XVIII w." w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Są to rzadkie okazy, do dzisiejszych czasów niewiele zachowało się tej ceramiki. Wernisaż ekspozycji - we wtorek.
Jak powiedziała w poniedziałek PAP kurator wystawy i kustosz Pracowni Ceramiki i Szkła w gdańskim muzeum Marta Krajewska, naczynia fajansowe wykonane w lokalnych warsztatach garncarskich m.in. w Gdańsku, Elblągu, Malborku wyróżniały się na tle wyrobów z innych pracowni w Europie tym, że ich odwrocie było nieszkliwione.
"Szkliwienie to pokrywanie fajansu białym szkliwem cynowym, na który później nanosi się dekoracje malarskie. W przypadku pomorskiego fajansu tylna część naczyń była tego pozbawiona. Widać dzięki temu naturalną glinę, z jakiej wykonano ceramikę. Trudno powiedzieć, dlaczego na Pomorzu nie szkliwiono fajansów na ich odwrocie. Był może wynikało to z trudności technologicznych, dlatego, że wypalenie talerza z obu stron ze szkliwem nie jest takie łatwe, wymagało to m.in. specjalnych podpór" - dodała kurator wystawy.
Na wystawie w Muzeum Narodowym w Gdańsku większość zgromadzonych naczyń stanowią talerze o charakterze typowo dekoracyjnym, które wieszano na ścianach lub stawiano na półkach, ale zobaczyć też można będzie przykłady fajansu użytkowego w postaci np. naczyń z serwisów obiadowych.
Wyjątkowymi eksponatami są dwa talerze z antykwariatu w Monachium (Niemcy) zakupione pod koniec października przez gdańską placówkę dzięki wsparciu finansowemu ministerstwa kultury.
"Pochodzą one z dawnych zbiorów gdańskiego kupca zbożowego Lessera Giełdzińskiego. Malowane podszkliwnie kobaltem przedstawiają jeźdźca na koniu i pięć Chinek w orientalnej scenerii ogrodowej" - poinformowała kurator wystawy, dodając, że fajans pomorski cieszył się zainteresowaniem kolekcjonerów już w II połowie XIX wieku.
Innym nowym nabytkiem Muzeum Narodowego w Gdańsku, którym zostanie pokazany zwiedzającym będzie rokokowy w formie i dekoracji, zestaw pięciu waz, zakupiony od osoby prywatnej z Holandii, wyprodukowany w tym kraju w latach 1765–1800.
Krajewska przyznała, że współcześnie nie zachowało się zbyt wiele egzemplarzy fajansu pomorskiego. Czasami zdarza się na nie natknąć podczas wykopalisk archeologicznych, ale są w większości uszkodzone.
"Fajans pomorski trafiał prawdopodobnie do domów uboższych, bogaci gdańszczanie i patrycjusze mogli bowiem sobie pozwolić na kupno drogiej ceramiki z Europy" - powiedziała.
Fajans pomorski pod względem tematyki, kompozycji oraz kolorystyki zdobień wzorował się na słynnej w całej Europie ceramice z holenderskiego miasta Delft.
"Podobnie jak w Holandii, tak i w Gdańsku delfty stanowiły w II połowie XVII i w XVIII wieku nieodzowny element wyposażenia zamożnych domów, a także wzór dla rodzimych ceramików. Z kolei dla wyrobów z Delft inspiracją była porcelana chińska masowo importowana wówczas do Holandii na statkach" - wyjaśniła Krajewska.
Holenderscy ceramicy korzystali m.in. ze wzorów porcelany powstałej w okresie panowania chińskiego cesarza Wanli.
"Dekoracja na takim talerzu wyglądała tak, że na jego lustrze czyli środku namalowane były np. ptaki w gąszczu krzewów, zwoje papieru o symbolicznym znaczeniu, wizerunki danieli. Natomiast kołnierze tych talerzy były podzielone na segmenty, które zdobiono różnymi motywami np. z filozofii buddyjskiej. I ten charakterystyczny typ dekoracji, w tym malowanie kobaltem na białym tle, przejęli Holendrzy, a od nich w sposób już bardziej uproszczony i mniej doskonały artystycznie wytwórcy ceramiki na Pomorzu" - objaśniła kurator.
Od połowy XVIII w. specjaliści z Delft, a za nimi także pracownicy warsztatów na Pomorzu zaczęli wprowadzać do dekoracji ceramiki, oprócz kobaltu, inne kolory.
Dla porównania na wystawie, oprócz tytułowego fajansu pomorskiego, gdańscy muzealnicy pokażą też ponad 80 sztuk ceramiki z Delft oraz egzemplarze porcelany chińskiej.
Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą z Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Elblągu oraz Muzeum Zamkowego w Malborku.
Wystawa będzie czynna do 17 grudnia. (PAP)
rop/ agz/
