UNESCO, którego Komitet ds. Dziedzictwa obraduje na 40. sesji od niedzieli w Stambule, w piątek ogłosiło kolejne cztery miejsca wpisane na listę światowego dziedzictwa i umieściło sztuczne wysepki Mikronezji na liście dziedzictwa zagrożonego.
Na liście dziedzictwa znalazł się zespół naskalnych malowideł w krasowych formacjach Zuojiang Huashan w południowo-zachodnich Chinach. Powstawały one tam na stromych urwiskach skalnych od około V w. p.n.e. do II w. n.e.; ukazują uroczystości charakterystyczne dla kultury epoki brązu i ludu Luo Yue.
Do zabytków światowego dziedzictwa włączono też kanaty w Iranie - starożytny perski system doprowadzania wody z gór do miast i pól uprawnych. Znany jest on pod arabską nazwą kanat lub perską - kariz. Niezwykle precyzyjny, wykorzystuje siłę grawitacji i odpowiedni stopień nachylenia podziemnych kanałów, którymi na przestrzeni często wielu kilometrów płynie woda bez zamulania koryta. System ten obejmuje też nadal stosowane tradycyjne, komunalne, zrównoważone zarządzanie dystrybucją wody.
Kolejne miejsce wpisane na listę UNESCO to stanowisko archeologiczne starożytnego zespołu uniwersyteckiego Nalanda Mahavihara w indyjskim stanie Bihar na Nizinie Gangesu. Są to pozostałości budowli klasztornych (wihara), mieszkalnych i świątyń, które powstawały na przestrzeni od III w. p.n.e. do XIII w. n.e. Znajdują się tam dzieła sztuki w stiuku, kamieniu i metalu, głównie postacie Buddy, bodhisattwów i innych bóstw panteonu buddyjskiego. Nalanda to najstarszy uniwersytet na subkontynencie indyjskim, w którym nauki pobierać mogło 10 tys. studentów z różnych krajów buddyjskich.
Komitet ds. Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisał również na swoją listę sztuczne wysepki Nan Madol w Mikronezji na Oceanie Spokojnym, umieszczając je jednocześnie na liście obiektów zagrożonych. Zagraża im niekontrolowany rozrost mangrowców.
Wcześniej do listy zagrożonego dziedzictwa dopisano pięć miejsc w Libii oraz zespół miejski Dżenne w środkowym Mali i skreślono z niego (po siedmiu latach) gruzińskie miasto Mcchetę, jedno z najstarszych miast Gruzji, kilkanaście kilometrów na północ od Tbilisi. UNESCO doceniło starania władz gruzińskich o poprawę bezpieczeństwa i zarządzania miastem.
Do zagrożonych obiektów UNESCO zaliczono też historyczne centrum Szachrisabzu - jednego z najstarszych miast Azji Środkowej. Położone obecnie we wschodnim Uzbekistanie, leżało na jedwabnym szlaku i było rodzinnym miastem Timura (Tamerlana), zdobywcy większości Azji Środkowej, Iranu, Iraku i Zakaukazia. Zagrożenie polega na nadmiernym rozroście infrastruktury turystycznej, niszczeniu i nieodwracalnych zmianach w historycznej tkance średniowiecznego miasta. Nazywane wówczas Keszem, przeżywało ono apogeum rozkwitu za Timurydów w XV i XVI wieku. Do Szachrisabzu ma udać się wspólna misja UNESCO i ICOMOS (Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków), by ocenić zakres szkód i zaproponować odpowiednie działania naprawcze.
Szachrisabz ma dla Polaków specjalne znaczenie - w jego rejonie formowano 6. dywizję piechoty Armii Andersa w 1942 roku. Na symbolicznym cmentarzu znajdują się tam groby ponad 256 żołnierzy oraz ludności cywilnej skupionej wokół Polskiej Armii na Wschodzie. Tylko tyle nazwisk zidentyfikowano, pochowanych Polaków może być więcej.
40. sesja Komitetu UNESCO w Stambule ma trwać do środy.
Monika Klimowska (PAP)
klm/ ro/
