"Zamieszkać z Chrystusem i Marią. Sztuka dewocji osobistej w Niderlandach w l. 1450-1530"
Ok. 80 dzieł prezentujących sztukę dewocji osobistej, powstałej w Niderlandach w późnym średniowieczu, pochodzących ze zbiorów polskich, pokaże Muzeum Narodowe w Gdańsku. Wernisaż wystawy - w czwartek w oddziale Zielona Brama.
Dzieła pokazana na wystawie "Zamieszkać z Chrystusem i Marią. Sztuka dewocji osobistej w Niderlandach w l. 1450-1530" - głównie obrazy tablicowe oraz modlitewniki i dzieła graficzne - prezentują twórczość powstałą poza liturgią i oficjalnym kultem.
"Wystawa dotyczy sztuki związanej z pobożnością osobistą czyli takimi praktykami religijnymi, które odbywały się w czterech ścianach domów średniowiecznych, cel klasztornych i innych miejscach modlitewnego odosobnienia. To jest szczególne zjawisko nie tylko w kulturze religijnej schyłku średniowiecza, kiedy to Kościół jako instytucja przestaje do końca zarządzać sztuką religijną i powstaje swoisty rynek dzieł artystycznych, w którym warunki dyktuje sam odbiorca i wierny" - powiedział w środę PAP kurator wystawy prof. Marcin Kaleciński z Uniwersytetu Gdańskiego.
Jak podkreślił, powstała wtedy sztuka dewocji osobistej spełniała przede wszystkim "potrzeby emocjonalne wiernych, współodczuwania męki Chrystusa i cierpienia Marii pod krzyżem". "To jest sztuka, która jednoczyła człowieka z Bogiem na obszarze empatii i duchowego naśladownictwa" - wyjaśnił.
Kurator dodał, że sztuka religijna dla użytku osobistego rozwinęła się głównie w Niderlandach w późnych latach epoki średniowiecza. "Pojawiło się tam zjawisko nazwane devotio moderna, czyli nurtem nowej pobożności o charakterze mistycznym, skupiającej się na indywidualizmie człowieka. To był rodzaj humanizmu chrześcijańskiego. Stanowił odreagowanie na scholastykę, czyli czysto teologiczne podejście do funkcji sztuki religijnej. Miało to charakter nowej religijności ducha, serca i emocji, a nie teologicznych spekulacji" - zaznaczył.
"Mentalność religijną w Niderlandach w sposób szczególny kształtowały bogato iluminowane modlitewniki. Ich codzienna, pobożna lektura dawała dniom rytm, a modlącemu się – poczucie uświęcenia czasu i troski o pośmiertne losy duszy. Podstawową funkcją modlitewników było uświadomienie człowiekowi jego grzesznej natury – praktyki modlitewne służyły jej przezwyciężeniu na drodze do zbawienia, pozwalały wiernym mentalnie pielgrzymować u boku Chrystusa" - objaśnił.
Jedną z atrakcji wystawy będzie rekonstrukcja średniowiecznego wnętrza przeznaczonego na modlitwę, oparta na niderlandzkiej ikonografii. Pomieszczenie będzie wypełnione oryginalnymi średniowiecznymi meblami, dewocjonaliami i przedmiotami codziennego użytku. Zwiedzający będą mieli okazję zobaczyć w tym miejscu m.in. rzadkie w zbiorach polskich figurki dewocyjne z Mechelen.
Ciekawym obiektem na ekspozycji będzie też przenośna tapiseria z początku XVI wieku przedstawiająca Świętą Rodzinę, jedna z kilkunastu tego typu zachowanych na świecie, będąca szczególnie cennym świadectwem mobilnej sztuki dewocji.
Zgromadzone na wystawie obiekty pochodzą z kilkunastu placówek muzealnych w Polsce, głównie Biblioteki Czartoryskich Muzeum Narodowego w Krakowie, ale także ze zbiorów instytucji kościelnych oraz kolekcji prywatnych.
Wystawa "Zamieszkać z Chrystusem i Marią. Sztuka dewocji osobistej w Niderlandach w l. 1450-1530" będzie otwarta do końca lutego 2018 r.(PAP)
autor: Robert Pietrzak
rop/ itm/
