Rządowy projekt ustawy o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, wraz z trzema zgłoszonymi w środę przez klub parlamentarny PO poprawkami, wrócił do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, której posiedzenie ma się odbyć w czwartek rano.
W środę w Sejmie przedstawiono sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o rządowym projekcie ustawy o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.
Sprawozdawca komisji, poseł Daniel Milewski (PiS) wniósł o uchwalenie przez Sejm rządowego projektu tej ustawy. Zaznaczył, że wszyscy weterani walk o wolność i niepodległość Polski, "także po swojej śmierci winni być otoczeni czcią i szacunkiem, a przyszłe pokolenia winny kultywować należną im pamięć". "Niepodległa Rzeczpospolita jest zobowiązana zagwarantować im pamięć i szacunek, jak również poległym im towarzyszom broni. Dlatego jako klub parlamentarny PiS wspieramy prace legislacyjne nad tym rządowym projektem (...) I będziemy w dalszych pracach wspierali ten projekt" - oświadczył poseł.
Poprawki w imieniu klubu PO przedstawił poseł Michał Szczerba. Pierwsza poprawka rozszerza kompetencje Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej do - jak mówił Szczerba - "wydania decyzji administracyjnej o zakazie likwidacji grobu bohatera narodowego". Według klubu PO, decyzja taka będzie mogła zostać wydana z urzędu, a koszty utrzymania takiego grobu "poniesie, co do zasady budżet państwa". Poprawka zakłada, że prezes IPN będzie mógł się porozumieć z władzami samorządowymi, fundacjami czy stowarzyszeniami, których celem jest "zachowanie godnej pamięci o bohaterach narodowych" i powierzyć im zadania z tym związane.
Druga, zgłoszona przez klub PO poprawka proponuje, by "do ewidencji grobów zostały włączone wszystkie osoby, które za życia miały status kombatanta, czy też zaliczono ich aktywność do działalności kombatanckiej". Do tej grupy mają zostać zaliczeni także Sprawiedliwi wśród Narodów Świata oraz bohaterowie Powstania w Getcie Warszawskim.
Trzecia poprawka dotyczy ochrony grobów bohaterów narodowych. Klub PO zaproponował zwiększenie kary za znieważanie grobów bohaterów narodowych i ich rodzin.
W imieniu klubu Kukiz'15 wystąpił poseł Józef Brynkus, który opowiedział się za przyjęciem ustawy. "Polska winna cześć i szacunek wszystkim tym, którzy za suwerenną i niepodległa Polskę oddawali swoje zdrowie i życie na całym świecie. Miejsca ich spoczynku należy inwentaryzować i chronić" - powiedział.
Przypomniał, że setna rocznica odzyskania niepodległości "powinna nas uwrażliwić na te miejsca, na te nekropolie, na których złożone są ciała poległych o niepodległą Polskę w 1918 r., w tym i na Cmentarz Obrońców Lwowa". Poseł Brynkus zaapelował o to, by "polski rząd zainterweniował w sprawie lwów na Cmentarzu Orląt Lwowskich". Zwrócił uwagę, że posągi dwóch lwów na tym cmentarzu są obecnie zakryte. "Stanowi to początek działań (...) w celu pozbawienia tej nekropoli polskich akcentów, ale też zniszczenia polskości grobów bohaterów walk o niepodległość" - ocenił.
Posłanka Kornelia Wróblewska (Nowoczesna) zwróciła uwagę, że "ustawa jest gestem rządu - inicjatywą dobrą, bo reagująca na apele odchodzącego już środowiska, mającą zmienić dzisiejsze niedoprecyzowane w tej kwestii prawo".
Zastrzegła jednak, że "wszystkie poprawki złożone przez posła Szczerbę są w pełni popierane przez klub parlamentarny Nowoczesnej". "My cały czas mamy nadzieję, że dojdzie do spotkania tych dwóch ustaw (rządowej ustawy oraz zgłoszonej przez komisję ustawy o zapewnieniu godnej pamięci i należytej ochrony miejscom spoczynku Bohaterów Powstania Warszawskiego oraz innych osób zasłużonych w walkach o niepodległość i suwerenność Państwa Polskiego - PAP)" - mówiła posłanka Wróblewska, wyrażając nadzieję, że powstanie jeden projekt ustawy.
Poseł Urszula Pasławska (PSL) złożyła swoje stanowisko na piśmie. W imieniu koła Wolni i Solidarni wystąpiła poseł Małgorzata Zwiercan, która poparła przedstawiony przez rząd projekt ustawy. Jej zdaniem, zawarte w projekcie ustawy rozwiązania "nie budzą żadnych wątpliwości". "Jestem przekonana, że jedynie przysłużą się naszemu społeczeństwu" - oceniła.
Celem zaproponowanego przez rząd projektu ustawy o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski jest "określenie zasad sprawowania opieki nad grobami weteranów walk o wolność i niepodległość Polski z okresu od 1768 r. do 1963 r.". Ustawa uznaje za weteranów "uczestników walk zbrojnych oraz funkcjonariuszy cywilnych rządów powstańczych i władz emigracyjnych. Groby te znajdują się zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i poza jej granicami".
Projekt ustawy zakłada: utworzenie zbiorczej ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski; wprowadzenie systemu finansowego wsparcia podmiotów sprawujących opiekę nad takimi grobami (w przypadku fundacji, stowarzyszeń, kościołów lub związków wyznaniowych, innych osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną – w formie dotacji celowej; a w przypadku osób fizycznych – w postaci świadczenia pieniężnego.
Instytucją odpowiedzialną za tworzenie ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski ma być Instytut Pamięci Narodowej. Wpis do ewidencji grobu znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie mógł nastąpić "na wniosek osoby fizycznej, fundacji, stowarzyszenia, kościoła lub związku wyznaniowego, innej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną lub z urzędu". W przypadku grobu weterana znajdującego się poza terytorium RP wpis "będzie mógł być dokonany na wniosek konsula Rzeczypospolitej Polskiej lub z urzędu". Wpis grobu do ewidencji będzie poprzedzony badaniem przeprowadzanym przez Prezesa IPN, czy grób, którego dotyczy wniosek, spełnia kryteria uznania go za grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski.
Ponadto w projekcie ustawy zaproponowano nałożenie na wojewodów obowiązku niezwłocznego informowania prezesa IPN o odkryciu grobu, który nie spełnia przesłanek do uznania go za grób wojenny, a który "w ocenie wojewody może być uznany za grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski". Projekt przewiduje także udostępnianie w Biuletynie Informacji Publicznej IPN wykazu grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski.
Projektowana ustawa ma wejść w życie 1 stycznia 2019 r. (PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj/ agz/
