Kpt. Stanisław Sojczyński "Warszyc". Źródło: IPN
Obelisk pamięci kapitana Stanisława Sojczyńskiego ps. „Warszyc”, dowódcy AK i antykomunistycznej partyzantki, zostanie odsłonięty 18 maja w Częstochowie. Pomnik stanie blisko miejsca jego ujęcia w 1946 r. przez Urząd Bezpieczeństwa. Urodzony w Rzejowicach nieopodal Radomska (Łódzkie) Stanisław Sojczyński "Warszyc" był twórcą Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Była to najsilniejsza zbrojna organizacja antykomunistycznego podziemia działająca od 1945 r. w centralnej Polsce.
Jak przekazał we wtorek PAP Mieczysław Malik, przewodniczący społecznego komitetu budowy obelisku, zostanie on umieszczony na skwerze przy ulicach Wręczyckiej i św. Rocha. Ok. 100 metrów od tego miejsca stał drewniany dom, w którym kwaterował "Warszyc" i gdzie w czerwcu 1946 r. został ujęty przez UB.
"Warszyc" kontynuował walkę po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej. W kwietniu 1945 r. nakazał swym byłym podkomendnym wznowienie działalności konspiracyjnej. Założone przez niego Konspiracyjne Wojsko Polskie liczyło ok. 4 tys. członków.
Pomnik będzie miał formę ok. dwumetrowego głazu, na którym zostanie zamontowana granitowa tablica o wymiarach 1,5 m na 1 m. Tekst na niej upamiętni kpt. Wilczyńskiego; będzie też odnosił się do wszystkich zamordowanych członków Konspiracyjnego Wojska Polskiego, szczególnie w następstwie dwóch najsłynniejszych procesów: w Radomsku, gdzie na śmierć skazano 12 żołnierzy, oraz w Łodzi, gdzie ten sam wyrok zapadł wobec 8 żołnierzy, wśród nich samego "Warszyca".
Pod obeliskiem umieszczona zostanie ziemia z terenu więzienia w Radomsku, gdzie funkcjonariusze UB przetrzymywali i rozstrzeliwali żołnierzy skazanych w tamtejszym procesie oraz z terenu w Bąkowej Górze, gdzie pogrzebano ich prochy. Urna z ziemią oraz akt erekcyjny mają zostać zamontowane w fundamencie w przyszłym tygodniu.
Społeczny komitet budowy obelisku o przekazanie na ten cel fragmentu miejskiej działki wnioskował do częstochowskich radnych w ub. roku. Radni zgodzili się, choć niejednomyślnie - przeciwny był SLD. Niezależnie od starań o grunt, społeczny komitet uczestniczył w przybliżaniu postaci „Warszyca" częstochowianom. Poświęconą mu wystawę przygotował IPN.
Stanisław Sojczyński przed wojną był nauczycielem języka polskiego w wiejskiej szkole nieopodal Częstochowy. Uczestniczył w walkach kampanii wrześniowej 1939 r. w okolicach Hrubieszowa. Potem, po ucieczce z sowieckiej niewoli, chciał przedostać się do walczącej Warszawy. Po jej upadku zaczął organizować struktury konspiracyjne. Był zastępcą komendanta radomszczańskiego obwodu AK, szefując jednocześnie kierownictwu dywersji (Kedywem) tego obwodu.
Do największych jego osiągnięć należy atak w sierpniu 1943 r. na niemieckie więzienie w Radomsku. W dowodzonej przezeń akcji uwolniono ponad 40 Polaków i 11 Żydów, a oddział wycofał się z minimalnymi stratami.
"Warszyc" kontynuował walkę po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej. W kwietniu 1945 r. nakazał swym byłym podkomendnym wznowienie działalności konspiracyjnej. Założone przez niego Konspiracyjne Wojsko Polskie liczyło ok. 4 tys. członków. W 1946 r. blisko 170 jego partyzantów usiłowało uwolnić więźniów Urzędu Bezpieczeństwa w Radomsku. Akcja powiodła się częściowo, nie udało się uwolnić wszystkich.
W czerwcu 1946 r. w Częstochowie kapitana Sojczyńskiego wraz z całym dowództwem jego organizacji aresztowała bezpieka. "Warszyca" i pięciu jego podwładnych po wyroku sądu wojskowego stracono 19 lutego 1947 r. w Łodzi. Miejsce pochówku Sojczyńskiego jest nieznane. W 1992 r. łódzki sąd uchylił wyrok skazujący „Warszyca" z 1946 r. uznając, że działał na rzecz niepodległości państwa.
11 listopada 2009 r. kapitan Stanisław Sojczyński został pośmiertnie awansowany na stopień generała brygady. Kilka dni wcześniej poświęcony mu pomnik został odsłonięty w Kamieńsku (Łódzkie). Kolejny pomnik stanął we wrześniu 2010 r. w Radomsku.(PAP)
mtb/ abe/
