Cmentarz komunalny w Radomiu - Firleju - pomnik upamiętniający około 15 000 osób zamordowanych przez Niemców w Firleju w czasie II wojny światowej. Źródło: Wikimedia Commons
IX Rajd Pamięci "Firlej" odbędzie się w środę w Radomiu. W tym dniu przypada 78. rocznica pierwszych masowych egzekucji w podradomskiej wsi Firlej, gdzie 4 kwietnia 1940 r. rozstrzelano 141 mężczyzn. W czasie hitlerowskiej okupacji w sumie zamordowano tutaj co najmniej 6 tys. osób.
Firlej to miejsce martyrologii osób różnych narodowości i wyznań, z całej centralnej Polski. Według radomskiego historyka dr. Sebastiana Piątkowskiego, w dokumentach znaleziono ślady kilkudziesięciu egzekucji, które przeprowadzano w tym miejscu przez prawie pięć lat. Pierwsza odbyła się 4 kwietnia 1940 r., a ostatnia - 15 stycznia 1945 r., w przeddzień zajęcia Radomia przez Rosjan.
4 kwietnia 1940 r. na radomskim Firleju (wówczas wsi na terenie gm. Wielogóra, sąsiadującej z lasem i nieużytkami) stracono 141 mężczyzn, aresztowanych w ramach pacyfikacji wsi w powiecie koneckim i opoczyńskim, które wspierały oddział majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala".
Na tablicy pamiątkowej przy pomniku na Firleju (obecnie znajduje się tam cmentarz komunalny) można znaleźć nazwiska zamordowanych mieszkańców m.in. Gałek, Mechlina, Stefanowa, Huciska.
Do dziś nie wiadomo, ile osób zostało zamordowanych na Firleju. W 1944 r. w całym Generalnym Gubernatorstwie została przeprowadzona przez Niemców akcja polegająca na niszczeniu masowych grobów przez specjalne komando, którego członkowie wykopywali ciała, polewali je ropą i palili. Szczątki rozsypywane były po okolicy.
Według niektórych historyków liczba ofiar zamordowanych na Firleju mogła sięgnąć nawet 12-15 tys. osób. Powojenne śledztwo przeprowadzone przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskiej wykazało, że potwierdzona w materiałach źródłowych minimalna liczba zamordowanych to ok. 6 tys.
Już w okresie okupacji dostrzegano analogię między Firlejem a Katyniem. W 1944 r. w prasie konspiracyjnej zamieszczono informację, że przy drodze prowadzącej z Radomia do Warszawy nieznani konspiratorzy postawili drogowskaz wskazujący na Firlej, z napisem "Katyń - 300 metrów".
W 1945 r., w związku z ekshumacjami, odbyły się na Firleju symboliczne uroczystości. W 1969 r. ustawiono trzy drewniane krzyże i rozpoczęto prace nad wzniesieniem pomnika ku czci zamordowanych, którego oficjalne odsłonięcie nastąpiło w 1976 r. W 2005 r. pomnik został przebudowany, a następnie poświęcony przez ówczesnego biskupa radomskiego Zygmunta Zimowskiego. Od 1975 r. na Firleju znajduje się też cmentarz komunalny.
W środę - po raz dziewiąty - w Radomiu odbędzie się Rajd Pamięci „Firlej”. Organizuje go Koło Przewodników Terenowych przy Oddziale Miejskim PTTK w Radomiu oraz I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Radomiu. Celem imprezy jest upamiętnienie 78. rocznicy pierwszych masowych egzekucji na radomskim Firleju oraz włączenie się w obchody 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę. (PAP)
autor: Ilona Pecka
ilp/ itm/
