38. Konferencja Generalna UNESCO w Paryżu. Listopad 2015 r. Fot. PAP/EPA
UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury, która w poniedziałek obchodzi 70. urodziny, powstała w Londynie 16 listopada 1945 r. na fali powojennej wizji świata opartego na współpracy międzynarodowej.
Ta wyspecjalizowana agenda ONZ miała poprzez krzewienie "solidarności intelektualnej i moralnej" zapobiec trzeciej wojnie światowej; realizuje ona cele dyplomacji publicznej, zabiegając o rozwijanie kultury pokoju.
Zrzesza 195 państw członkowskich i 8 państw stowarzyszonych. Koordynuje działania służące rozwojowi międzynarodowej współpracy kulturalnej, oświatowej oraz naukowej, tworząc jej standardy. Jako promotor dialogu wspiera wymianę doświadczeń między narodami i cywilizacjami na rzecz trwałego rozwoju.
Do jej celów należy aktywizacja rządów i społeczności lokalnych na rzecz ochrony dziedzictwa kultury i przyrody, współpracy w dziedzinie nauki i edukacji oraz tworzenia społeczeństwa informacyjnego.
Ochronie dziedzictwa służą akty normatywne oraz programy stymulujące międzynarodową współpracę. Podstawowymi instrumentami kształtowania polityki poszczególnych państw w zakresie dziedzictwa kulturowego są Konwencja Haska oraz Konwencja o Ochronie Światowego Dziedzictwa z 1972 r., na mocy której powstała prestiżowa Lista Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury. Pierwsza zaś ma na celu ochronę zabytków i obiektów dziedzictwa podczas wojny, by nie znalazły się one w ogniu walk.
Lista Światowego Dziedzictwa należy do najbardziej znanych programów UNESCO. Wpisane na nią obiekty wyróżnia „najwyższa powszechna wartość”. Tworzone są w ramach tej listy rejestry, opracowania i bazy danych o dziedzictwie zagrożonym i utraconym.
Kolejnym, zyskującym na znaczeniu programem są Arcydzieła Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości. W 2006 r. weszła w życie dotycząca jego ochrony konwencja, która obejmuje tradycje i przekazy ustne, sztuki widowiskowe i tradycje muzyczne, obyczaje i obchody świąteczne, wiedzę o naturze i wszechświecie oraz związane z nią praktyki, a także umiejętności związane z tradycyjnym rzemiosłem.
W ramach programu Człowiek i biosfera tworzona jest światowa sieć rezerwatów biosfery.
Od 1992 r. UNESCO prowadzi też program "Pamięć Świata" służący zachowaniu, ratowaniu i udostępnianiu dziedzictwa dokumentacyjnego. Do programu należy międzynarodowa Lista obiektów o światowym znaczeniu historycznym lub cywilizacyjnym. Jest na niej co najmniej 300 dokumentów, w tym 12 polskich, m.in. rękopis "De revolutionibus" Mikołaja Kopernika, rękopisy Fryderyka Chopina, a także Archiwa: Instytutu Literackiego w Paryżu i Biura Odbudowy Stolicy.
UNESCO ma trzy strategiczne cele:- wypracowuje i wdraża normy prawne ze szczególnym uwzględnieniem ochrony dziedzictwa kulturowego; - stara się o ochronę różnorodności kulturowej i budowę dialogu kultur i cywilizacji dzięki poszanowaniu praw człowieka i demokracji; - zabiega o wzmacnianie związków pomiędzy kulturą a rozwojem na drodze upowszechniania dobrych praktyk i wymiany doświadczeń.
UNESCO kieruje się przekonaniem, że prawo do edukacji jest podstawowym prawem człowieka, toteż jej celem są poprawa jakości edukacji, wspieranie doświadczeń, innowacyjności i dialogu. Głównym programem edukacyjnym od 1990 r. jest Edukacja dla Wszystkich. Pierwsze dziesięciolecie realizacji programu pokazało niestety, że niezależnie od wieku, płci, rasy i narodowości, dostęp do edukacji na prawdziwie wysokim poziomie pozostaje nierozwiązany, skoro pogłębia się zjawisko analfabetyzmu funkcjonalnego.
Ideały UNESCO starają się szerzyć jej ambasadorowie dobrej woli - znane osobistości, które wykorzystują do tego swój talent lub sławę.
Siedziba UNESCO mieści się w Paryżu. Pierwszym dyrektorem generalnym organizacji był biolog i pisarz Julian Huxley. Obecnie jest nim Bułgarka Irina Bokowa (od 2009 r.).(PAP)
klm/ ro/
