Hetman Jan Zamoyski – obraz Jana Styki. Źródło: Wikimedia Commons
480 lat temu, 19 marca 1542 r., w Skokówce urodził się Jan Zamoyski, hetman wielki koronny i kanclerz wielki koronny. W sobotę o godzinie o 21:15 TVP Historia wyemituje film „Gra o koronę”, fabularyzowany dokument o życiu jednego z najwybitniejszych polityków Rzeczypospolitej.
"Gra o koronę" w reżyserii Piotra Jaworskiego jest jedną z pierwszych produkcji filmowych w Polsce, która niemal w całości powstała w technologii Unreal Engine. Do tej pory jej potencjał był wykorzystywany głównie przy produkcji najbardziej zaawansowanych gier komputerowych. "W filmie wykorzystaliśmy niezwykle sugestywne rysunki autorstwa znanego krakowskiego twórcy komiksów Rafała Szłapy, które następnie zostały zaanimowane i ożywione. Z kolei sposób realizacji scen inscenizowanych z pomocą aktorów i rekonstruktorów — w technice Unreal Engine — miał jak najwierniej zilustrować wydarzenia i stworzyć wrażenie jakby widzowie sami brali w nich udział" – wyjaśnił reżyser Piotr Jaworski w komunikacie opublikowanym przez TVP Historia.
W filmie można zobaczyć rekonstrukcje najciekawszych momentów polskiej historii w czasach działalności Jana Zamoyskiego. Inspiracją były dla nich ryciny z epoki oraz późniejsze malarstwo historyczne, między innymi Jana Matejki. W produkcji wzięli udział aktorzy oraz grupa rekonstrukcyjna Podolskiego Regimentu Odprzodowego.
W piątek, 18 marca w Muzeum Czartoryskich w Krakowie odbył się uroczysty przedpremierowy pokaz filmu. O 21.25 film "Gra o koronę" zostanie wyemitowany także w TVP Historia 2, dostępnej w serwisie TVP Stream.
Jan Zamoyski wywodził się ze stosunkowo skromnej rodziny szlacheckiej. Uczył się w kalwińskim gimnazjum w Krasnymstawie. Studiował w Paryżu, Strasburgu i Padwie. W 1563 r. został wybrany rektorem akademii padewskiej. Tam opublikował książkę "O Senacie Rzymskim Księgi Dwie". W tym czasie przeszedł z kalwinizmu na katolicyzm. Po powrocie do kraju został mianowany sekretarzem króla Zygmunta II Augusta. Segregował dokumenty archiwum koronnego, dokładnie poznając system polityczny i gospodarczy państwa oraz sposoby tworzenia magnackich majątków. Wówczas rozpoczął tworzenie potężnego stronnictwa politycznego.
Podczas elekcji w 1573 r. popierał Henryka Walezego. Z poselstwem do nowo wybranego króla Henryka III Walezego udał się do Francji w 1573 roku. Podczas elekcji w 1575 jego faworytem był wrogi Habsburgom Stefan Batory. Był pomysłodawcą wyboru Anny Jagiellonki na króla Polski i przydania jej za małżonka Stefana Batorego. Wspierał politykę Batorego przeciwną Habsburgom i imperium osmańskiemu. W 1576 r. został kanclerzem wielkim koronnym, a w 1581 r. hetmanem wielkim koronnym Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Dążył do wzmocnienia władzy królewskiej i osłabienia magnaterii. Dowodził armią podczas wyprawy przeciw Moskwie. Zdobył Wieliż i Zawołocze. Brał udział w oblężeniu Pskowa. Zdaniem części historyków miał szanse na objęcie tronu po śmierci Batorego. W 1584 r. przyczynił się do ujęcia i stracenia banity Samuela Zborowskiego. Był krytykowany za pospieszne wykonanie egzekucji, która była prawdopodobnie nielegalna. Pomógł Zygmuntowi III Wazie w zdobyciu polskiego tronu, ale w kolejnych latach popadł w konflikt z władcą ze Szwecji. Był przeciwnikiem uwikłania Rzeczypospolitej w konflikty dynastyczne w Szwecji. W latach 1600–1601 brał udział w wojnie przeciwko najazdowi szwedzkiemu, dowodząc siłami polskimi w Inflantach. Zmarł w 1605 r.
Pod koniec życia był jednym z najbogatszych magnatów. W 1580 założył miasto Zamość, które zaprojektowano według wzorów włoskiego renesansu. W celu utrzymania pozycji rodu utworzył Ordynację Zamojską, która przetrwała do 1944 r. Zamoyski dbał o rozwój gospodarczy swoich ziem, między innymi poprzez osiedlanie zagranicznych kupców i rzemieślników. Uważany był za mecenasa nauki i sztuki. W 1595 r. ufundował Akademię Zamojską. (PAP)
Autor: Michał Szukała
szuk/ lena/
