eneralny Konserwator Zabytków Piotr Żuchowski. Fot. PAP/L. Szymański
Wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego w świadomości Polaków to główny cel Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2013-2016, który Generalny Konserwator Zabytków Piotr Żuchowski przedstawił w czwartek sejmowej komisji kultury.
Ustawa o zabytkach z 2003 roku nakłada na ministra kultury obowiązek stworzenia Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami. Po raz pierwszy od 10 lat ten obowiązek został spełniony - w czwartek na forum Sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu wiceminister kultury Generalny Konserwator Zabytków Piotr Żuchowski przedstawił taki program na lata 1913-1916. Cel główny tego programu to: "Wzmacnianie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków".
Zdaniem Żuchowskiego zwiększenie wśród Polaków świadomości znaczenia zabytków to jedno z pilniejszych zadań. Badanie Narodowego Instytutu Dziedzictwa z 2011 roku wykazało, że 14 proc. społeczeństwa deklaruje całkowity brak zainteresowania zabytkami. Co dziesiąty badany uważa, że zabytki w żaden sposób nie wpływają na poprawę życia lokalnych społeczności, zdaniem 7 proc. respondentów zabytki mają negatywny wpływ na standard życia, bo wymagają ciągłych wydatków, a 4 proc. ankietowanych uważa, że zabytki ograniczają rozwój infrastruktury regionu. 19 proc. badanych zadeklarowało bierność w sytuacji, gdy byliby świadkami niszczenia zabytków. 20 proc. uczestników badania nie znało żadnego zabytku w okolicy, gdzie mieszka. "Te dane pokazują, że potrzebne są działania wspierające budowanie społecznej świadomości potrzeby ochrony zabytków" - mówił Żuchowski.
Od 2009 r. prowadzony jest program weryfikacji Rejestru Zabytków, pod koniec marca 2013 zweryfikowanych było 51 tys. 817, czyli ponad 80 proc. wszystkich. Okazało się, że 2 597 obiektów należy skreślić z rejestru, ponieważ już nie istnieją, 547 na skutek niszczenia utraciło wartość zabytkową, a 2 257 z nich uznano za skrajnie zagrożone. Wprowadzenie tych danych do Rejestru Zabytków to jedno z zadań na lata 2013-16 Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami.
Tymczasem nawet specjaliści od zagadnień ochrony zabytków, nie wiedzą dokładnie ile ich w Polsce jest i w jakim są stanie. Od 2009 roku prowadzony jest program weryfikacji Rejestru Zabytków, pod koniec marca 2013 zweryfikowanych było 51 tys. 817, czyli ponad 80 proc. wszystkich. Okazało się, że 2 597 obiektów należy skreślić z rejestru, ponieważ już nie istnieją, 547 na skutek niszczenia utraciło wartość zabytkową, a 2 257 z nich uznano za skrajnie zagrożone. Wprowadzenie tych danych do Rejestru Zabytków to jedno z zadań na lata 2013-16 Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami. Planowana jest też dalsza weryfikacja rejestru, a także opracowanie raportu o stanie zachowania zabytków. Zostanie też opracowany i wprowadzony internetowy, powszechnie dostępny system informacji o zabytkach, który, zdaniem autorów programu, pozwoli na lepszy przepływ informacji pomiędzy organami ochrony zabytków a lokalnymi społecznościami.
Żuchowski powiedział też, że ważnym zadaniem na najbliższe lata jest wypracowanie standardów prac konserwatorskich przy różnego typu zabytkach np. architektury, założeniach zieleni, zabytkach techniki. Obecnie każdorazowo o szczegółach takich prac decyduje wojewódzki konserwator zabytków, brakuje jednak ogólnokrajowych standardów takich działań.
Żuchowski powiedział też, że najwybitniejsze zabytki ruchome, które powinny podlegać wyjątkowej formie ochrony - jak np. obraz "Dama z gronostajem" - będą wpisywane na Listę Skarbów Dziedzictwa, która ma funkcjonować od 2014 r. Zabytki nieruchome mogą być wpisywane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO bądź listę Pomników Historii, natomiast zabytki ruchome nie były do tej pory objęte taką formą ochrony.
Stąd pomysł stworzenia Listy Skarbów Dziedzictwa. "To będzie nowa, nigdy wcześniej w Polsce niefunkcjonująca, forma ochrony konserwatorskiej. Znajdą się na niej obiekty ruchome, które ze względu na swoją wartość artystyczną, ale też - wartość historyczną, powinny podlegać wyjątkowej ochronie" - wyjaśnił Żuchowski. O wpisie na Listę Skarbów Dziedzictwa będzie decydował minister kultury - z urzędu lub na wniosek właściciela obiektu. Zdaniem Żuchowskiego obiekty, które z pewnością zasługują na wpis to "Dama z gronostajem" Leonarda da Vinci, Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie – ołtarz Zaśnięcia NMP, Sąd Ostateczny – tryptyk Hansa Memlinga, szczerbiec – miecz koronacyjny królów Polski i "Bitwa pod Grunwaldem" Jana Matejki.
Zabytki, które zostaną wpisane na listę będą w sposób szczególny przechowywane i przemieszczane, co określi minister kultury z ministrem spraw wewnętrznych. Generalny Konserwator Zabytków będzie natomiast decydował o tym w jaki sposób mogą być prowadzone prace konserwatorskie obiektów znajdujących się na liście, będzie zlecał kontrolę i monitoring dzieł. (PAP)
aszw/ ula/
