Wpisanie Krzemionek na listę światowego dziedzictwa UNESCO to nobilitacja i jednocześnie zobowiązanie – podkreślił wicestarosta ostrowiecki Andrzej Jabłoński. Powiat zarządza Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim, któremu podlegają unikatowe neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego.
Podczas trwającej w Baku, stolicy Azerbejdżanu, 43. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, jego członkowie zdecydowali w sobotę o wpisaniu na prestiżową listę UNESCO "Krzemieniowskiego regionu pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego" pod Ostrowcem Świętokrzyskim. Zabytek jest 16. obiektem z Polski wpisanym na listę – pierwszym z województwa świętokrzyskiego.
"Krzemieniowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego", jakiego dotyczył wniosek do UNESCO, obejmuje neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego i związaną z nimi pradziejową osadę. Poza Krzemionkami są to kopalnie "Borownia" i "Korycizna" oraz neolityczna osada na wzgórzu Gawroniec.
Kopalnie w Krzemionkach są pod opieką Muzeum Archeologicznego i Rezerwatu "Krzemionki", podlegającego Muzeum Historyczno-Archeologicznemu w Ostrowcu Świętokrzyskim, którym zarządza miejscowy samorząd powiatowy.
"Wpisanie Krzemionek na listę światowego dziedzictwa UNESCO to niezwykłe wydarzenie, nobilitacja i zwieńczenie wysiłku, który został podjęty już w 1998 r. Ten sukces to jednocześnie zobowiązanie do udostępniania obiektu i godnego przyjmowania odwiedzających je turystów i gości, których przybywa z każdym rokiem. Należy również mieć na uwadze, że popularność ta może stanowić zagrożenie i dołożyć wszelkich starań, aby zachować miejsce bez zbędnych przekształceń dla przyszłych pokoleń" – podkreślił cytowany w komunikacie przesłanym PAP wicestarosta powiatu ostrowieckiego Andrzej Jabłoński.
Na ogromnym prestiż dla muzeum w związku z wpisem regionu pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego na listę UNESCO, zwróciła uwagę w rozmowie z PAP p.o. dyrektor placówki Beata Kobiałka. "To jest przede wszystkim ogromny prestiż dla placówki, który wiąże się z rozsławieniem tego, czym dysponujemy, na cały świat. A to, mam nadzieję, przełoży się na całość funkcjonowania instytucji i jak wszędzie, w instytucjach czy zabytkach, które znalazły się na prestiżowej liście – na zwiększone zainteresowanie ze strony turystów i całego świata naukowego" – mówiła Kobiałka.
Obecnie krzemionkowskie muzeum rocznie odwiedza ok. 33 tys. osób.
Kobiałka przypomniała, że wkrótce ostrowieckie Muzeum Historyczno-Archeologiczne rozpoczyna realizację dużego projektu (współfinansowanego z funduszy unijnych), którego częścią są prace dotyczące Krzemionek. Przedsięwzięcie zakłada m.in. dostosowanie zwiedzania muzeum do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, np. przez budowę windy, co ułatwi oglądanie podziemnej trasy, wydrążenie nowego chodnika przy trasie, wymianę oświetlenie trasy, likwidację zbędnych obiektów na terenie pola górniczego, remont znajdującej się tam kładki i dwóch budynków naszybowych.
W lutym porozumienie obejmujące "Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego", dotyczące ochrony i koordynacji działań wokół tego terenu, podpisali przedstawiciele kilku samorządów gminnych i powiatowych, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu z ostrowieckim nadleśnictwem, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach i Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Kielcach.
Z kolei w połowie czerwca włodarze trzech gmin, na których terenie są unikatowe ślady pradziejowego górnictwa (Bodzechów, Ćmielów i Ożarów), podpisali list intencyjny w sprawie utworzenia tu parku kulturowego. Utworzenie parku kulturowego – który jest jedną z form ochrony zabytków – ma być krokiem na rzecz ochrony wartości kulturowych i przyrodniczych tego terenu.
"Borownia", "Korycizna", "Gawroniec" i Krzemionki są chronione w ramach wpisu do rejestru zabytków (Krzemionki są także rezerwatem przyrodniczym i obszarem Natura 2000). Obecnie na potrzeby ruchu turystycznego przystosowane są jedynie Krzemionki.
Kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach odkrył tu w 1922 r. urodzony w Ostrowcu geolog prof. Jan Samsonowicz.
Podostrowieckie prehistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego pochodzą z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (funkcjonowały pomiędzy IV a II tysiącleciem p.n.e). W Krzemionkach zlokalizowano ok. 4 tys. szybów połączonych siecią chodników. Szyby mają do 9 metrów głębokości. W kopalniach ze skał wapiennych wydobywano krzemień, który służył do wytwarzania narzędzi. Wyrabiane potem krzemienne siekiery rozprowadzono w odległości nawet kilkuset kilometrów od kopalń.
W Krzemionkach bardzo dobrze zachowała się zarówno podziemna architektura – wyrobiska oraz chodniki, którymi poruszali się górnicy, jak i krajobraz na powierzchni – w dalszym ciągu można obserwować leje poszybowe, dawne wejścia do kopalń otoczone fałdami gruzu wapiennego. W Krzemionkach można też zobaczyć – w przeciwieństwie do innych tego rodzaju obiektów archeologicznych – różne typy kopalń: od najpłytszych jamowych przez niszowe po głębokie filarowo-komorowe i komorowe.
Na terenie Krzemionek można zwiedzać podziemną trasę utworzoną z połączenia pokopalnianych wyrobisk – liczy 465 m i jest najdłuższą na świecie trasą w tego rodzaju obiektach. Z kolei spacerując po drewnianej kładce na powierzchni, można oglądać pole górnicze. Jest też wioska neolityczna – miejsce prowadzenia warsztatów archeologicznych i lekcji muzealnych.
W 2012 r., dzięki realizacji projektu współfinansowanego ze środków unijnych, otwarto tu nowe obiekty wystawiennicze i związane z obsługą ruchu turystycznego.
Teren Krzemionek uznano za zabytek już w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Od 1994 r. stanowi pomnik historii, a od 1995 r. także rezerwat przyrodniczy.
Na liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO jest ponad tysiąc obiektów. Z Polski to m.in. krakowskie Stare Miasto, zamek w Malborku, drewniane cerkwie, Puszcza Białowieska, wrocławska Hala Stulecia. Lista światowego dziedzictwa powstała, aby zapewnić właściwą ochronę najcenniejszym przykładów dziedzictwa ludzkości. (PAP)
Autor: Katarzyna Bańcer
ban/ joz/
