Ochrona i promocja świeckiej architektury drewnianej to główny cel projektu „Sacrum i profanum w drewnie”, który realizowany jest na Podkarpaciu. Projekt otrzymał ponad 900 tys. zł dofinansowania z funduszy norweskich.
Krzysztof Staszewski, prezes Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”, które realizuje projekt zauważył, że na terenie Podkarpacia jeszcze do niedawna drewniana architektura świecka stanowiła integralne tło krajobrazu. Jednak z czasem zaczęła ona sukcesywnie zanikać np. w wyniku wojny, późniejszej akcji przesiedleńczej, czy na skutek zagospodarowania tych terenów, ale w sposób odmienny i niezwiązany z dotychczasową tradycją.
„Krajobraz Podkarpacia pozbawiony jest już niemal dawnej świeckiej architektury drewnianej, a sakralna pozbawiona jest należytej ochrony, co dotyczy głównie powiatów lubaczowskiego, jarosławskiego i przemyskiego. Z roku na rok znikają najstarsze chałupy drewniane, a miejsca po nich wypełniają się nowymi budynkami, które nie nawiązują do tradycji regionu” – zaznaczył Staszewski.
Tymczasem - jak zauważyła wiceprezes „Pro Carpathii” Agnieszka Pieniążek - zanikanie architektury drewnianej, wpisanej w krajobraz regionu powoduje, że maleje atrakcyjność Podkarpacia, a to z kolei prowadzi do zacierania śladów dziedzictwa kulturowego. „Aby ochronić to dziedzictwo niezbędna jest odpowiednia wiedza i doświadczenie” – dodała.
Właśnie ochronie drewnianej architektury na Podkarpaciu oraz promowaniu tej architektury w społeczeństwie ma służyć projekt „Sacrum i profanum w drewnie”. Partnerem „Pro Carpathii” w realizacji projektu jest Muzeum Zachodniego Telemarku w Norwegii. Zarządza ono grupą muzeów i atrakcji w zachodnim regionie okręgu Telemark. Okręg ten słynie z bogatych tradycji kulturowych, średniowiecznych drewnianych budynków oraz złożonej sztuki ludowej.
W ramach projektu od kwietnia br. będą opracowywane koncepcje współczesnych form architektury świeckiej, które będą nawiązywać do historii regionu. Chodzi głównie o bryłę obiektu, pokrycie budynków, a także o altany, ogrodzenia, płoty.
Równolegle w terenie odbywać się będą badania dotyczące zachowanej świeckiej architektury drewnianej, a latem odbędzie się międzynarodowy obóz dla polskich i norweskich konserwatorów zabytków. Przewidziano także wizytę w Norwegii przedstawicieli środowisk konserwatorów, pracowników naukowych i służb ochrony zabytków oraz pobyt ekspertów z Norwegii w Polsce. Ogłoszony zostanie także konkurs fotograficzny, a jego zwycięzcy pojadą do Norwegii.
W czasie realizacji projektu odbywać się będą tematyczne konferencje i wykłady, zostanie wydany „Leksykon świeckiej architektury drewnianej na Podkarpaciu”, powstanie film „Piękno zaklęte w drewnie” oraz mapa „Szlak architektury drewnianej sakralnej i świeckiej na Podkarpaciu”.
Realizatorzy projektu chcą dotrzeć przede wszystkim do różnych instytucji pozarządowych związanych z ochronną dziedzictwa kulturowego i turystyką, do osób prywatnych, właścicieli hoteli, pensjonatów, ale także do architektów, czy projektantów.
Pieniążek dodała, że chodzi m.in. o to, aby mieszkańcy, inwestorzy, przedstawiciele władz lokalnych dostrzegali w starej, wiejskiej drewnianej zabudowie możliwości jej wykorzystania; aby budując współczesne obiekty, nowe budynki, czy modernizując już stojące wykorzystywali w ich projektowaniu te elementy, które należą do kultury regionalnej.
Projekt „Sacrum i profanum w drewnie” realizowany jest w ramach programu „Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego”. Jego realizacja potrwa do końca kwietnia 2016 roku. Projekt jest współfinansowany z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009 – 2014.
Agnieszka Pipała(PAP)
api/ par/
