Na Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku odbędzie się w środę promocja monografii o wybitnym polskim rzeźbiarzu Franciszku Duszeńce. Artysta był autorem pomników m.in. w Treblince - na terenie b. obozu zagłady oraz Pomnika Obrońców Wybrzeża na Westerplatte.
"Publikacja zawiera dużą liczbę zdjęć, ciekawe teksty krytyków i historyków sztuki oraz wspomnienia o profesorze. Wykorzystane zostały m.in. materiały przechowywane w archiwum uczelni oraz zebrane w całej Polsce przez zespół redakcyjny" - powiedział we wtorek PAP prodziekan Wydziału Rzeźby i Intermediów ASP w Gdańsku dr hab. Robert Kaja, współtwórca, liczącej 240 stron, monografii.
Prezentacja, wydanej przez gdańską ASP książki, odbędzie się w środę w siedzibie uczelni. Towarzyszyć jej będzie wystawa, na której pokazane zostaną m.in. modele gipsowe pomników w Treblince i na Westerplatte.
"Będą też m.in. zdjęcia ścian pracowni profesora Duszeńki, mieszczącej się na ulicy Chlebnickiej w Gdańsku. To robi duże wrażenie, ponieważ fotografie są prawie w skali 1:1. Dzięki temu można przenieść się niejako do środka tej, nieistniejącej już, pracowni" - dodał Kaja.
Franciszek Duszeńko jest autorem Pomnika-Mauzoleum w Treblince II na terenie byłego hitlerowskiego obozu zagłady. Jest też twórcą m.in. pomników Bohaterów Obrońców Wybrzeża na gdańskim Westerplatte, Polskich Artylerzystów w Toruniu, Marii Konopnickiej w Gdańsku, rzeźby "Redemptor" w kościele Redemptorystów w Zamościu.
Współautor monografii, który był jednym z wielu studentów Duszeńki, wspomina go jako "silną i charyzmatyczną osobowość". "Był bardzo świadomy tego, co mówi; ważący słowa. Umiał wyczuć intencje autorów w pokazywanych mu pracach. Korekty, które czynił, zawsze zapadały w pamięć" - podkreślił Kaja.
Franciszek Duszeńko urodził się 6 kwietnia 1925 r. w Gródku Jagiellońskim koło Lwowa. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej w służbie łączności okręgu działania Lwów, inspektoratu Gródek Jagielloński. Aresztowany we Lwowie, był więźniem hitlerowskich obozów koncentracyjnych Gross-Rosen i Sachsenhausen-Oranienburg.
Po wojnie studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku (dzisiejsza ASP) u prof. Mariana Wnuka, uzyskując dyplom z rzeźby w 1952 r.
W latach 1952-1962 artysta brał czynny udział w odtwarzaniu zniszczonych w czasie wojny obiektów rzeźbiarskich Gdańska wraz z profesorami Stanisławem Horno-Popławskim, Alfredem Wiśniewskim i Adamem Smolaną. Starówka swój dzisiejszy zabytkowy charakter zawdzięcza między innymi tym rzeźbiarzom.
Duszeńko pracę pedagogiczną rozpoczął w PWSSP w 1952 r., w latach 1960-1964 pełnił funkcję dziekana Wydziału Rzeźby, w latach 1981-1987 był rektorem uczelni. W latach 1987-1996 kierował Katedrą Rzeźby i Rysunku. Na prośbę władz gdańskiej ASP sprawował jeszcze do roku 2001 r. opiekę nad przygotowującymi dyplom młodymi rzeźbiarzami.
Od roku 1970, kiedy to dyplomanci byli przypisywani do profesora, do 2001 roku, z jego pracowni wyszło ponad 80 absolwentów gdańskiej ASP.
Jest autorem Pomnika-Mauzoleum w Treblince II (1961-64 we współpracy z Adamem Hauptem), na terenie byłego hitlerowskiego obozu zagłady. Dzieło to - składające się z 8-metrowego postumentu z płaskorzeźbami, 10 granitowych słupów, na których umieszczono nazwy państw, z których Żydzi ponieśli tu męczeńską śmierć, oraz 17 tysięcy głazów z nazwami miejscowości, z których pochodziły ofiary - jest oceniane jako jedno z najlepszych osiągnięć sztuki martyrologicznej.
Duszeńko jest też twórcą m.in. pomników Bohaterów Obrońców Wybrzeża (1964-66, wspólnie z A.Hauptem i Henrykiem Kitowskim) na gdańskim Westerplatte, Polskich Artylerzystów w Toruniu (1978-1980), Marii Konopnickiej w Gdańsku (1977), rzeźby "Redemptor" w kościele Redemptorystów w Zamościu (1982-84).
W latach 1986-1987 przygotował projekt rewitalizacji miejsca pamięci narodowej Westerplatte.
Artysta zmarł 11 kwietnia 2008 r. w Gdańsku. (PAP)
rop/ jbr/
