Legiony Polskie tworzyli ludzie w zróżnicowanym wieku, różnych wyznań, warstw społecznych i narodowości; łączyła ich wiara w niepodległość, podtrzymywana później aż do 1989 r. - przypomniał prof. Andrzej Nowak, który napisał wstęp do albumu „Legiony Polskie 1914-1918”.
Album wydano dla uczczenia setnej rocznicy powstania formacji. Liczące ponad 850 stron wydawnictwo zawiera ok. 1700 fotografii, kopie dokumentów, mapy i ryciny. Znalazło się w nim kilkaset not biograficznych oficerów, fragmenty przemówień, rozkazów, wspomnień, pamiętników i listów legionistów, rodowody pułków oraz szczegółowe kalendarium.
We wstępie do albumu prof. Nowak przypomniał słowa Henryka Wereszyckiego, według którego w skład Legionów weszło „najszczęśliwsze polskie pokolenie, które nie tylko walczyło o niepodległość, ale ją uzyskało”. Właśnie generacja tworząca Legiony stała się zbiorowym bohaterem wydanego albumu.
Prof. Nowak przypomniał, że w skład Pierwszej Kompanii Kadrowej strzelców z krakowskich Oleandrów wchodził m.in. Jerzy Morris-Malcolm, który w 1914 r. miał zaledwie 14 lat i oczywiście ukrywał swój wiek. Poza katolikami byli w tej grupie ewangelicy, grekokatolik, żyd, ludzie pochodzenia czeskiego, rosyjskiego i brytyjskiego. „Pochodzili z drobnego ziemiaństwa, inteligencji (wielu było studentów), rzadziej środowisk robotniczych i chłopskich” - napisał historyk.
Zaznaczył, że walka legionistów nie mogła zakończyć się szybkim happy endem w sytuacji, gdy imperia rozbiorowe znalazły kontynuację w postaci totalitaryzmów. Potrzeba było kolejnych pokoleń, od uczestników kampanii wrześniowej, poprzez powstańców warszawskich, aż po walczących o wolność w czasach PRL do 1989 r. - przypomniał.
„Nadzieję w tej, dalej trwającej, walce przywracała pamięć Legionów Piłsudskiego, POW, czyny zbrojnego z czasu I wojny (...) I nie odeszli od nas Legioniści. Są z nami, w naszej kulturze, w naszym duchu, do dziś” - podsumował.
Poza prof. Nowakiem, autorami tekstów zamieszczonych w albumie są: prof. Wiesław Wysocki, dr Wiktor Cygan, Jan Józef Kasprzyk; epilog napisał dr hab. Jan Żaryn. Album zawiera materiały ze zbiorów m.in. Narodowego Archiwum Cyfrowego, Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego i Archiwum Narodowego w Krakowie.
Wydawcami albumu są: Oficyna Wydawnicza Volumen, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Stowarzyszenie Pokolenie.
Legiony Polskie były pierwszą polską formacją wojskową w XX w. Skupiły oddziały Strzelca Józefa Piłsudskiego, Drużyny Strzeleckie, Polowe Drużyny Sokoła oraz inne organizacje paramilitarne działające przed I wojną światową, głównie na terenie zaboru austriackiego. Swoim wysiłkiem zbrojnym podczas wojny, przyczyniły się do odzyskania niepodległości w 1918 r.
Przez Legiony przewinęło się 35-40 tys. żołnierzy. Poległo ok. 3 tys. 1358 żołnierzy Legionów otrzymało order Virtuti Militari.(PAP)
kon/ dym/
