Monumentalna, zrujnowana dziś Elektrociepłownia Szombierki w Bytomiu znalazła się na liście siedmiu najbardziej zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa, zdaniem organizacji Europa Nostra.
Wniosek o umieszczenie EC Szombierki na liście „Siedmiu zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa 2020” (The 7 Most Endangered 2020 Europa Nostra) przygotowała pod koniec ub. roku Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Fundacja m.in. opiekuje się pięcioma unikalnymi zabytkami w południowej Polsce (w Katowicach Walcownią Cynku – w dzielnicy Szopienice).
W grudniu ub. roku Fundacja informowała, że Szombierki znalazły się wśród 14 obiektów, wytypowanych spośród 180 tegorocznych zgłoszeń do przedsięwzięcia. Jak wynika z informacji na stronie 7mostendangered.eu, pod koniec marca br. Europa Nostra wraz z Instytutem Europejskiego Banku Inwestycyjnego umieściły EC Szombierki na liście siedmiu najbardziej zagrożonych obiektów.
Jak napisano w uzasadnieniu wyboru, bytomski zabytek ze wspaniałymi ciemnoczerwonymi ceglanymi fasadami i trzema smukłymi kominami pod względem rozmiarów jest porównywalny z podobnymi londyńskimi historycznymi elektrowniami Battersea czy Bankside. Przypomniano, że w drugiej z nich mieści się dziś muzeum Tate Modern.
Eksperci zaznaczyli, że przeciekające dachy i okna, a także akty wandalizmu i kradzieży sprzyjają degradacji budynku. Prywatny właściciel przeprowadził niewielką konserwację, ale nie udźwignął unijnego projektu mającego na celu dostosowanie obiektu do nowych celów. „Jeżeli dla Szombierek nie znajdą się natychmiastowe rozwiązania, ten pomnik zostanie zniszczony” - przestrzega Europa Nostra.
Wskazuje też, że zachowanie tego ważnego elementu śląskiego dziedzictwa przemysłowego wspiera Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Jej działacze m.in. przygotowali wystawę o obiekcie dla lokalnych polskich muzeów, a także konkurs w Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej - na adaptację EC Szombierki i nadanie jej nowego życia.
Zespół EC Szombierki to jeden z największych w Polsce i Europie obiektów przemysłowych pochodzących z czasów rozwoju przemysłu w początku XX w., a także największy pod względem kubatury zabytkowy obiekt techniczny w Polsce. Jest dziełem inżynierii i architektury z okresu przemysłowego rozwoju Górnego Śląska. Został objęty ochroną prawną w 2014 r.
Elektrociepłownia powstała w latach 1917–1920 jako elektrownia wytwarzająca energię elektryczną z węgla wydobywanego w pobliskiej kopalni Bobrek. Zakład zbudował koncern Schaffgotsch Bergwerksgesellschaft GmbH, którego założycielem był „śląski Kopciuszek” - Joanna Gryzik, spadkobierczyni wielkiego majątku po przedsiębiorcy Karolu Goduli.
Architekturę Szombierek zaprojektowali kuzynowie Georg i Emil Zillmannowie, twórcy m.in. znanego osiedla robotniczego Nikiszowiec w Katowicach. Inspirowany średniowiecznymi zamkami pruskimi obiekt ma potężne ceglane mury, strzeliste okna i wewnętrzny dziedziniec oraz charakterystyczne trzy 120-metrowe kominy i wieżę zegarową.
Ze względu na architekturę i klimat, EC Szombierki z wygaszaną stopniowo produkcją przez pewien czas wykorzystywano do organizowania różnych imprez. W październiku 2016 r. zabytek, w którym zakończono już produkcję, kupiła od ówczesnego właściciela, koncernu Fortum, wskazana przez bytomski samorząd spółka Rezonator.
Spółka planowała utworzenie w poprzemysłowym obiekcie kulturalnego centrum rozrywki. Przygotowała m.in. unijny projekt zabezpieczenia kompleksu za 21,8 mln zł, do którego pozyskała 13,8 mln zł dofinansowania, jednak nie podjęła jego realizacji.
Europa Nostra to federacja stowarzyszeń na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Europy. Składa się z 250 organizacji członkowskich, 150 stowarzyszeń współpracujących, a także 1,5 tys. członków indywidualnych, bezpośrednio wspierających jej misję.(PAP)
autor: Mateusz Babak
mtb/ dki/
