Papież Benedykt XVI. Fot. PAP/EPA
Papież Benedykt XVI, który w kwietniu skończy 86 lat, ustępuje w czwartek z urzędu po 7 latach i 10 miesiącach pontyfikatu. Ogłaszając decyzję o abdykacji 11 lutego podkreślił, że jej powodem jest podeszły wiek i utrata sił. Benedykt XVI przechodzi do historii jako pierwszy emerytowany papież.
Kardynał Joseph Ratzinger został papieżem 19 kwietnia 2005 roku. Jego wybór na konklawe nie był zaskoczeniem. Od stycznia tamtego roku wśród watykanistów panowało przekonanie, że to jeden z najbliższych współpracowników Jana Pawła II, prefekt Kongregacji Nauki Wiary zostanie jego następcą. Od pierwszego momentu wszyscy zastanawiali się też, czy 78-letni wówczas niemiecki kardynał, już wówczas dość kruchego zdrowia, marzący od dłuższego czasu o spokojnej emeryturze i powrocie do rodzinnej Bawarii, podoła zadaniu i będzie potrafił zmierzyć się z legendą i charyzmą swego poprzednika.
Niejednokrotnie szukał inspiracji w regule św. Benedykta, patrona Europy, który zaleca: "Módl się i pracuj, a nie bądź smutny". Swoją dewizą uczynił słowa: "Współpracownicy prawdy".
Urodził się 16 kwietnia 1927 w Marktl am Inn w Bawarii. Jak większość niemieckich dzieci w tamtych czasach został wcielony do Hitlerjugend - trafił do służby pomocniczej obrony przeciwlotniczej. W listopadzie 1944 roku wcielony do Wehrmachtu. Pod koniec wojny został internowany w amerykańskim obozie dla jeńców wojennych. Zwolniony w lipcu 1945 roku, wstąpił razem ze starszym bratem Georgiem do monachijskiego seminarium.
Święcenia kapłańskie otrzymał 29 czerwca 1951 r. Studiował filozofię i teologię. W 1953 roku obronił pracę doktorską "Lud Boży w nauce św. Augustyna", cztery lata potem uzyskał habilitację na podstawie rozprawy "Teologia dziejów u św. Bonawentury". Dziesięć lat był profesorem na najlepszych niemieckich uniwersytetach – w Bonn, Muenster, Tybindze, Ratyzbonie.
Mianowany w 1977 r. arcybiskupem Monachium i Fryzyngi oraz kardynałem, po czterech latach został wezwany przez Jana Pawła II do Rzymu. 25 listopada 1981 roku otrzymał nominację na prefekta Kongregacji Nauki Wiary. Arcybiskup Kolonii kardynał Joachim Meisner nazwał go w jednym z wywiadów "Mozartem teologii". Prace i publikacje (ponad 60 pozycji książkowych) kardynała Ratzingera dotyczą teologii dogmatycznej i fundamentalnej. Z jego głębokiej wiedzy wielokrotnie korzystał Jan Paweł II.
Pontyfikat Benedykta XVI był odmienny w stylu od pontyfikatu papieża Polaka, ale z doktrynalnego punktu widzenia był jego kontynuacją.
Mniej żywiołowy i spontaniczny niż jego poprzednik, Benedykt XVI był papieżem pełnym miłości, ale stanowczym w zasadniczych sprawach wiary. Zaskoczył wszystkich swoją pierwszą encykliką. Spodziewano się, że dawny prefekt Kongregacji Nauki Wiary poświęci ją poważnym kwestiom doktrynalnym, niebezpieczeństwom sekularyzacji lub zgubnych dla sfery ducha skutków mentalności konsumpcyjnej. Tymczasem papież napisał traktat o miłości - "Deus Caritas est" ("Bóg jest miłością"). W kolejnych latach ogłosił jeszcze encyklikę o nadziei „Spe salvi” (W nadziei zbawieni) i społeczną „Caritas in veritate” (Miłość w prawdzie). Czwartej, zapowiedzianej już oficjalnie przez Watykan na pierwszą połowę tego roku, a poświęconej wierze, nie zdążył już ukończyć. W czasie swego pontyfikatu ogłosił też trzy tomy książek o Jezusie.
Benedykt XVI zaufał "cichej sile gestów": najpierw w ciszy modlił się pod Ścianą Straceń w Auschwitz, a potem zdjął piuskę i głęboko się skłonił. Zwykle w liturgii biskup zdejmuje piuskę jedynie w obecności Najświętszego Sakramentu. "Jestem tu dziś, by prosić o łaskę pojednania" - powiedział w przemówieniu wygłoszonym po włosku. "Przychodzę jako syn narodu niemieckiego" - zaznaczył.
W ciągu pierwszych miesięcy pontyfikatu nie było tygodnia, aby Benedykt XVI nie powoływał się na Jana Pawła II. Mówiąc 20 września 2005 r. o znaczeniu pontyfikatu Jana Pawła II dla spraw Kościoła, uznał, że najważniejsze jest to, iż "potrafił on wzbudzić w młodzieży entuzjazm dla Chrystusa". Swoją pierwszą zagraniczną podróż, w sierpniu 2006 roku, Benedykt XVI odbył właśnie na XX Światowe Dni Młodzieży w Kolonii.
Osobista skromność, prostota i powściągliwość stały się stylem jego rządów na Stolicy Piotrowej.
Ostrożny i powściągliwy w kwestiach dialogu ekumenicznego, gdy stał na czele dawnego Świętego Oficjum, po wyborze na papieża Ratzinger okazał się odważnym kontynuatorem dzieła zbliżenia z innymi Kościołami chrześcijańskimi. "Brak jedności chrześcijan może spowodować utratę wiary, miłości i braterstwa" – ostrzegał. Powtarzał, że wobec pilnego zadania, jakim jest szukanie wspólnej odpowiedzi świata chrześcijańskiego na etyczne wyzwania współczesności, nie wystarczą już deklaracje.
Kontynuując dzieło Jana Pawła II dialogu z judaizmem, Benedykt XVI odwiedził synagogę w Niemczech, a także w Rzymie.
Okazał się papieżem otwarcia i dialogu, również z lefebrystami, schizmatycznymi obrońcami przedsoborowych tradycji. Podejmowane przez wszystkie lata jego pontyfikatu próby zbliżenia z Bractwem świętego Piusa X nie przyniosły jednak rezultatu. Lefebryści pozostali na swoich pozycjach i odrzucili kilka pojednawczych gestów Watykanu na rzecz ich powrotu do Kościoła.
W maju 2006 roku Benedykt XVI odwiedził Polskę. Jego pielgrzymka przebiegała pod hasłem "Trwajcie mocni w wierze". Papież, wszędzie serdecznie i entuzjastycznie witany, odwiedził m.in. niemiecki obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau.
Benedykt XVI zaufał "cichej sile gestów": najpierw w ciszy modlił się pod Ścianą Straceń w Auschwitz, a potem zdjął piuskę i głęboko się skłonił. Zwykle w liturgii biskup zdejmuje piuskę jedynie w obecności Najświętszego Sakramentu. "Jestem tu dziś, by prosić o łaskę pojednania" - powiedział w przemówieniu wygłoszonym po włosku. "Przychodzę jako syn narodu niemieckiego" - zaznaczył. Podkreślił, że przybył, by modlić się "o dar pojednania wszystkich, którzy w tej godzinie naszych dziejów wciąż cierpią pod panowaniem nienawiści i przemocy zrodzonej przez nienawiść".
W czasie swego pontyfikatu papież odbył łącznie 24 podróże zagraniczne. Objechał Europę, był w Ziemi Świętej, w Stanach Zjednoczonych i w Australii, w Brazylii, w Meksyku i na Kubie, w Turcji i dwa razy w Afryce: w Angoli i Kamerunie oraz w Beninie.
Benedykt XVI osobiście przewodniczył 11 obrzędom kanonizacji, podczas których ogłosił świętymi 45 osób, wśród nich pięciu Polaków. Tylko raz przewodniczył beatyfikacji, gdy 1 maja 2011 roku wyniósł na ołtarze Jana Pawła II. Pragnął również doprowadzić do kanonizacji swego poprzednika. Teraz zadanie to pozostawia swemu następcy.
Wśród jego najważniejszych inicjatyw kościelnych było ogłoszenie Roku świętego Pawła, Roku Kapłańskiego i Roku Wiary, który rozpoczął się 11 października 2012.
Sylwia Wysocka (PAP)
sw/ ala/
