Pogrążona w chaosie przestrzennym wieś stała się tematem wystawy w Pawilonie Polskim na Biennale Architektury w Wenecji, którego otwarcie nastąpi 22 maja. Organizatorem Pawilonu Polskiego jest Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, a jego komisarzem jest dyrektor tej instytucji Hanna Wróblewska.
„Pogrążona w chaosie przestrzennym, pozostająca do tej pory na marginesie zainteresowania architektów wieś stała się tematem wystawy w Pawilonie Polskim na przesuniętym o rok Biennale Architektury w Wenecji” – napisali w komunikacie przekazanym PAP kuratorzy Pawilonu Polskiego.
Autorzy projektu Trouble in Paradise z kolektywu PROLOG +1, we współpracy z międzynarodowym gronem architektów i artystów pokazują, że w czasach narastających lokalnych i światowych kryzysów obszary wiejskie są istotnym obszarem budowania wspólnoty.
Na otwarcie Biennale Architektury w Wenecji trzeba było czekać aż trzy lata — przypadające na rok 2020 jedno z najbardziej prestiżowych wydarzeń w świecie architektury ze względu na pandemię zostało przesunięte o 12 miesięcy. Temat 17 Międzynarodowej Wystawy Architektury brzmi „Jak będziemy żyć razem?”. Z tym pytaniem musiały zmierzyć się 63 reprezentacje narodowe z całego świata, które biorą udział w Biennale.
Prezentowana w Pawilonie Polskim wystawa „Trouble in Paradise” to wielowątkowa opowieść o przyszłości wspólnotowego życia na wsi, której towarzyszy pogłębiona analiza form pracy i zamieszkiwania na tych terenach – zaznaczają kuratorzy.
Projekt zwraca uwagę m.in. na kwestię marginalizacji wsi, wskazuje problemy, z jakimi zmagają się dzisiaj mieszkańcy prowincji i pokazuje jej ogromny, niewykorzystany potencjał. Z publikowanych przez GUS danych wynika, że choć obszary wiejskie stanowią 93 proc. terenu Polski, mieszka tam tylko 40 proc. populacji. Sytuacja w Polsce doskonale odzwierciedla ogólnoświatowe tendencje — na całym świecie liczba mieszkańców obszarów miejskich przewyższa liczbe? mieszkańców wsi, mimo że to tereny wiejskie stanowią zdecydowaną większość powierzchni.
Zdaniem kuratorów wystawy istotnym problemem jest postrzeganie prowincji przez pryzmat uproszczeń i stereotypów traktujących ją jako utracony raj, miejsce, w którym można odpocząć od udręki cywilizacji. Okazuje się jednak, że ideał życia pod miastem ma krótki termin przydatności. Pandemia, która nasiliła na całym świecie proces migracji na tereny podmiejskie, wydobyła na światło dzienne trudności, z jakimi od lat zmaga się polska prowincja — m.in. brak komunikacji publicznej, powszechnego dostępu do internetu czy integracji między „przybyszami” a rdzennymi mieszkańcami.
„Coraz rzadziej wieś stanowi obietnicę autonomii i ucieczki od miasta, a coraz częściej staje się przestrzenia? magazynowa?, miejscem na obwodnice, hale produkcyjne, fermy, całą infrastrukturę, bez której życie w dużych aglomeracjach byłoby niemożliwe. Wynika to przede wszystkim z przekonania o służebnej roli wsi, zgodnie z którym stanowi ona zaplecze miast” – zaznaczają kuratorzy projektu Pawilonu Polskiego, którzy postanowili tę perspektywę odwrócić.
„Powinniśmy przestać myśleć o prowincji z +mieszczańskiego+ punktu widzenia+" — mówi Robert Witczak z zespołu kuratorskiego PROLOG +1. „Zależy nam na tym, żeby pokazać wieś nie jako przestrzeń zamkniętą, podzieloną, sprywatyzowaną, ale jako przestrzeń idei — wspólnotowości, na której kształt ma wpływ każdy z mieszkańców” - dodaje.
Autorem projektu jest wyłoniony w konkursie zespół młodych architektów PROLOG +1 (kuratorzy: Mirabela Jurczenko, Bartosz Kowal, Wojciech Mazan, Bartłomiej Poteralski, Rafał Śliwa i Robert Witczak).
Wystawa składa się z dwóch części: analitycznej i projektowej. Pierwsza z nich, zrealizowana we współpracy z polskimi artystami, opowiada o współczesnych problemach wsi i została przedstawiona w formie ogromnej, 70-metrowej fotorealistycznej panoramy wypełniającej przestrzeń pawilonu. Stworzona przez fotografów Michała Sierakowskiego i Pawła Starca oraz artystę Jana Domicza, we współpracy z zespołem PROLOG +1, panorama przedstawia charakterystyczne elementy krajobrazu wiejskiego będące efektem procesów zachodzących tam w ciągu ostatnich stu lat.
Do drugiej części - projektowej - PROLOG +1 zaprosił sześć zespołów architektonicznych z Europy: Atelier Fanelsa ; GUBAHÁMORI + Filip + László Demeter; KOSMOS; Rural Office for Architecture; RZUT i Traumnovelle. Rezultatem ich pracy są modele architektoniczne, kolaże i rysunki prezentowane w pawilonie na tle panoramy.
„Obiektem zainteresowania Prologu +1 jest wies´ widziana z różnych perspektyw: historycznej, geograficznej czy socjologicznej. Wies´ jako współczesny mit, ale tez˙ jako miejsce (...) przeobraz˙en´. Wies´ z perspektywy architekta, badacza i mieszkańca — tubylca lub uciekiniera z miasta. Wies´ polska, lecz w perspektywie globalnej. Wies´ pozostająca dotąd na uboczu zainteresowania architektów ba?dz´ urbanistów, jednak w ostatnich latach stająca sie? owym +niezwykłym innym+, którego chce sie? poznac´, aby go podbic´, skolonizowac´ czy oswoic´. Z cała? swoja? historia?, dotąd nie zawsze wyraźnie dostrzeganymi problemami oraz ogromnym potencjałem, w którym byc´ może tkwi odpowiedz´ na hasło obecnej edycji biennale — w czasach, gdy fizyczny dystans i odległos´c´ znów sa? w cenie” - napisała Hanna Wróblewska, komisarz Pawilonu we wstępie do książki „Trouble in Paradise”, która towarzyszy wystawie. Książka dostępna będzie w księgarni Zachęty, na Biennale w Wenecji, a także w formie cyfrowej do pobrania ze strony labiennale.art.pl.
Wystawę w Pawilonie Polskim będzie mogła zobaczyć publiczność na całym świecie. W dniu jej inauguracji zostanie uruchomiona specjalnie przygotowana cyfrowa wersja projektu pod adresem labiennale.art.pl.
Pawilon Polski na 17 Międzynarodowej Wystawie Architektury - La Biennale di Venezia będzie otwarty od 22 maja do 21 listopada 2021. (PAP)
Autor: Anna Bernat
abe/ mmu/
