Archiwum Prezydenta RP przygotowało prezentację cyfrową o Damach Orderu Orła Białego

Jedną z nich jest Hanna Suchocka, która w latach 1992-1993 jako pierwsza kobieta w historii Polski piastowała urząd premiera, a przez ponad dekadę pełniła funkcję ambasadora Rzeczypospolitej przy Stolicy Apostolskiej. Do grona Dam Orderu należy także Anna Walentynowicz – opozycjonistka PRL, współzałożycielka i działaczka NSZZ „Solidarność”. Walentynowicz była sygnatariuszką Porozumień Sierpniowych, a w stanie wojennym została internowana. Orderem tym odznaczona została również Zofia Romaszewska – opozycjonistka w PRL i działaczka społeczna, która współpracowała z KOR, pomagała robotnikom represjonowanym w Radomiu i Ursusie. Była ponadto działaczką NSZZ „Solidarność” i współorganizatorką podziemnego Radia „Solidarność”.

Prezentacja Archiwum Prezydenta RP przypomina także o Elżbiecie Zawackiej, która we wrześniu 1939 r. broniła Lwowa, a w czasie okupacji była kurierką AK. Zawacka – jak jedyna kobieta – należała do grona cichociemnych, a po wojnie działała w antykomunistycznej konspiracji. Za swoje zasługi została awansowana do stopnia generała brygady.

Orderem Orła Białego oznaczona została również Irena Sendlerowa, która w czasie wojny działała w Radzie Pomocy Żydom „Żegota” i która uratowała z warszawskiego getta wiele dzieci. Za swoją działalność została odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, a także dwukrotnie była kandydatką do Pokojowej Nagrody Nobla. W pomoc niesioną w czasie wojny Żydom zaangażowana była również jeszcze jedna Dama Orderu Orła Białego, czyli Zofia Kossak. Ta pisarka i autorka powieści historycznych, w okupowanej Polsce zaangażowała się w działalność konspiracyjną i współtworzyła Radę Pomocy Żydom „Żegota” Była więziona na Pawiaku i obozie Auschwitz-Birkenau. Podobnie jak Sendlerowa, także i Kossak została odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.

Prezentacja przypomina także o Wisławie Szymborskiej – poetce i eseistce, laureatce Nagrody Nobla w dziedzinie literatury oraz o pisarce i scenarzystce Zofii Posmysz-Piaseckiej, która jako więźniarka obozów Auschwitz-Birkenau, Ravensbrück i Neustadt-Glewe przeżyła eksperymenty pseudomedyczne i marsz śmierci. Do grona Dam należy także Wanda Półtawska – lekarka i działaczka społeczna. W czasie wojny Półtawska była więźniarką niemieckich obozów koncentracyjnych oraz ofiarą eksperymentów pseudomedycznych. Prezentacja przybliża także sylwetkę Barbary Skargi – autorki wielu prac z dziedziny filozofii – która w czasie wojny działała w AK i została zesłana przez Sowietów do łagru.

Wśród odznaczonych znalazła się także pierwsza Polka i pierwsza kobieta, której przyznano nagrodę Nobla, czyli Maria Skłodowska-Curie. Nagrodę tę otrzymała zresztą dwukrotnie: w dziedzinie fizyki i chemii. Orderem Orła Białego odznaczono także historyk i filolog klasyczną Marię Dzielską, która należała do najczęściej tłumaczonych na języki obce współczesnych polskich historyków. W okresie PRL Dzielska zaangażowana się w działalność opozycyjną.

Orderem zostały odznaczone także dwie kobiety świata sportu. Halina Konopacka była lekkoatletką i działaczką sportową. Zdobyła pierwszy dla Polski złoty medal olimpijski w 1928 r. w rzucie dyskiem, a we wrześniu 1939 r. wzięła udział w akcji ratowania złota z zasobów Banku Polskiego. Order Orła Białego otrzymała również Irena Kirszenstein-Szewińska – legenda polskiej lekkoatletyki, która specjalizowała się w biegach sprinterskich i skoku w dal. Była siedmiokrotną medalistką olimpijską i wielokrotna rekordzistką.

Prezentacja przypomina, że do grona odznaczonych należy także Mira Zimińska-Sygietyńska – popularna aktorka dwudziestolecia międzywojennego występująca w warszawskich teatrach, kabaretach, rewiach oraz w filmie. Po wojnie Zimińska-Sygietyńska współtworzyła, a także była dyrektorem Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze”.

Odznaczenie otrzymała ponadto Olga Małkowska – współtwórczyni ruchu skautowego w Polsce i współautorkę harcerskiego hymnu oraz Zofia Teliga-Mertens, która w trakcie wojny wraz z rodziną trafiła na Syberię, a do Polski wróciła po 1945 r. Wraz z upadkiem Związku Sowieckiego Teliga-Mertens rozpoczęła starania mające na celu sprowadzanie do kraju Polaków z Kazachstanu, a dzięki jej działaniom powróciło 40 rodzin. Do grona Dam Orderu Orła Białego należy również Zofia Morawska, która poświęciła się pracy na rzecz wychowanków ośrodka dla osób niewidomych w Laskach, a także kardiolog i działaczka społeczna Grażyna Świątecka utworzyła Gdański Telefon Zaufania „Anonimowy Przyjaciel” – pierwszą tego rodzaju placówkę w Polsce.

Wystawa cyfrowa prezentowana będzie także podczas XI Warszawskiego Pikniku Archiwalnego na stronach Archiwum Polskiej Akademii Nauk.

Przy przygotowaniu prezentacji wykorzystano materiały ze zbiorów Kancelarii Prezydenta RP, Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej, a także Polskiej Agencji Prasowej oraz Archiwum Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi Stowarzyszenie w Laskach.(PAP)

autorka: Anna Kruszyńska

akr/ dki/