Waldemar Świerzy podczas jubileuszu pracy twórczej. Warszawa, 11 05 2002. Fot. PAP/A. Rybczyński
Plakacista, grafik, ilustrator książek, autor około 2 tys. plakatów i m.in. obwolut do cyklu książek Państwowego Instytutu Wydawniczego „Współczesna proza światowa”, urodził się 9 września 1931 r. w Katowicach. Zmarł 27 listopada 2013 r. w Warszawie.
Waldemar Świerzy był jednym z najwybitniejszych polskich plakacistów - jego plakat reklamujący zespół pieśni i tańca „Mazowsze” z 1954 r. został wydrukowany ponad milion razy.
Artysta projektował głównie plakaty o tematyce kulturalnej: teatralne, filmowe, cyrkowe i muzyczne, ale w jego dorobku nie brakuje także prac o wymowie społecznej czy propagujących sport. Stworzył ich ok. 2 tysięcy.
Świerzy zajmował się też ilustrowaniem książek i projektowaniem okładek płyt, kalendarzy i znaczków pocztowych.
Opracowywał grafikę pawilonów polskich na międzynarodowych targach w: Nowym Jorku, Wiedniu, Pekinie, Casablance i Poznaniu.
Waldemar Świerzy studiował w latach 1947-52 na Wydziale Grafiki w katowickiej filii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych u prof. Józefa Mroszczaka. Był jednym z najmłodszych wychowanków tej uczelni – naukę rozpoczął mając zaledwie piętnaście lat. W latach 50-tych pracował w Wydawnictwie Artystycznym i Graficznym. WAG był wówczas jednym z głównych ośrodków w Polsce kształtujących charakter polskiego plakatu.
Twórczość artysty – według krytyka sztuki Ewy Gorządek, kuratorki z Centrum Sztuki Współczesnej - to przykład krystalizowania się założeń nowej koncepcji plakatu, gruntownie zmieniających kanon reguł obowiązujących w teorii i praktyce plakatu od lat trzydziestych. Nastąpiło przede wszystkim znaczne rozluźnienie dość sztywnych zasad na rzecz swobodnej gry wyobraźni i warsztatu, głównie malarskiej proweniencji.
Od 1965 r. Waldemar Świerzy wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, a od 1996 r. ASP w Poznaniu, uzyskując w niej kolejne stopnie akademickie, aż do profesora zwyczajnego w roku 1987. W 1994 r. objął pracownię plakatu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Artysta wykładał też gościnnie w uczelniach zagranicznych: w Hawanie (1970), Meksyku (1979-80), Berlinie Zachodnim (1985-86), Kassel (1989-90). Od 1966 był członkiem AGI (Alliance Graphique International).
W 1979 r. został przewodniczącym Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie. Impreza, organizowana co dwa lata przez Muzeum Plakatu w Wilanowie, została powołana w 1966 r. z inicjatywy przedstawicieli polskiej szkoły plakatu. Było to pierwsze na świecie biennale poświęcone sztuce plakatu.
Znakomite przygotowanie malarskie Waldemara Świerzego zaowocowało pojawieniem się prac o ogromnym ładunku walorów plastycznych i emocjonalnych. Jego indywidualny rozwój artystyczny związał się nierozerwalnie z ewolucją całego polskiego plakatu. Poszczególne fazy twórczości pokrywają się z okresami, jakie zaznaczyły się w rozwoju całej tej dziedziny sztuki. Wiele dzieł Waldemara Świerzego należy dzisiaj do klasyki plakatu światowego.
Od początku jego styl - zdaniem krytyków sztuki - pomimo wielu zmian koncepcji, prezentował cechy indywidualne, oparte na środkach malarskich, pełnym rozmachu kolorze, prostym i dosadnym przekazie.
„Staram się coś powiedzieć. Nie krzyczę. Przekazuję konkretne informacje w taki sposób, aby przekonać widza do zawartego w mojej pracy przesłania. Staram się, żeby mój plakat był widoczny, a to nie zawsze uzyskuje się agresją. Pamiętam plakat Franciszka Starowieyskiego, nieduży, prawie jednobarwny: tylko on zwracał uwagę w towarzystwie innych, krzykliwych” – wyjaśnił artysta w rozmowie z Elżbietą Dzikowską.
„Plakat tworzyli u nas plastycy, a nie absolwenci kursów reklamowych, jak to było na Zachodzie. To właśnie plastycy sprawili, że plakat stał się zjawiskiem artystycznym, odważnym, inspirującym, proponował śmiałe rozwiązania. Uciekali do plakatu przed obowiązującym w sztuce realizmem” – przypomniał Świerzy w tej samej rozmowie.
Jednym z głównych i bardzo ważnych motywów w plakacie Waldemara Świerzego – przypomniała Ewa Gorządek - był portret, który stanowił oryginalny cykl w jego twórczości. W 2006 roku Artysta podjął się namalowania na nowo „Pocztu królów polskich”.
Prace Waldemara Świerzego znajdują się m. in. w zbiorach Institute of Contemporary Art w Londynie, Kunstbibliothek w Berlinie, Ermitażu w Leningradzie, Stedelijk Museum w Amsterdamie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Plakatu w Wilanowie oraz wielu innych muzeach na całym świecie.
Artysta zdobył m.in.: Nagrodę WAG-u im. Tadeusza Trepkowskiego; Grand Prix im. Henri de Toulouse-Lautreca na I Międzynarodowej Wystawie Plakatu Filmowego w Wersalu; Złoty medal na Biennale Sztuki w Sao Paulo; Srebrny medal na Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie; Złoty medal na Międzynarodowym Biennale Plakatu w Lahti; Nagrody na Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach.
W 1997 r. uzyskał tytuł doktora honoris causa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. „Umiejętność błyskotliwego formułowania postaci, umiejętność skrótu, zniekształcenia, deformacji, użycia koloru jest u niego mistrzowskie” - oceniał krytyk i autor prac o polskiej szkole plakatu Zdzisław Szubert. (PAP)
Anna Bernat
abe/ pat/
