Wystawa „Życie ukryte. Dziecko w polskiej sztuce współczesnej”. Źródło: CSW
Wystawa „Życie ukryte. Dziecko w polskiej sztuce współczesnej” pokazuje obraz dziecka i dzieciństwa widziany oczyma ponad 40 artystek i artystów tworzących w okresie od polskiej transformacji ustrojowej przełomu lat 80. i 90. po dziś.
„Wystawa zrodziła się z długich rozmów z Joanną Winnicką Gburek, z którą przygotowaliśmy ekspozycję na temat właśnie obecności tematu dzieci i dzieciństwa a także wkraczania w dorosłość w sztuce” – zaznaczył w rozmowie z PAP Łukasz Murzyn, który wraz z Joanną Winnicką Gburek jest kuratorem ekspozycji, a prywatnie jest ojcem czworga dzieci: syna i trzech córek.
Projekt nawiązuje do zrealizowanej w 1917 r. w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie wystawy „Dziecko w sztuce” i stanowi próbę zainicjowania dyskusji o najmłodszych uczestniczkach i uczestnikach naszego życia społecznego i kulturalnego.
„Wystawa obejmuje motyw napięcia związanego z różnymi sposobami widzenia okresu prenatalnego, przywołuje obrazy idyllicznego i formatującego tożsamość wczesnego dzieciństwa, zestawia różne spojrzenia na macierzyństwo, ojcostwo i relacje rodzinne, stawia pytanie o katalog wzorców cywilizacyjnych i kulturowych kształtujących dorastającego dzisiaj człowieka” – zaznaczył w rozmowie z PAP Łukasz Murzyn.
Ciekawa i porządkująca bogatą i różnorodną tematykę wystawy jest jej aranżacja. Przestrzeń ekspozycji została podzielona na osiem stref.
W pierwszej strefie „Życie ukryte” – według kuratora najtrudniejszej i najdelikatniejszej - jest mowa o życiu prenatalnym. „Przedstawiając emocjonalne początki ludzkiej egzystencji, zjawisko aborcji, problem jednostkowej i populacyjnej bezdzietności oraz dramat utraty dziecka cały czas pamiętaliśmy, że ta wystawa jest adresowana do dorosłych i do dzieci” – podkreśla kurator.
Strefa druga – „Idylla” przedstawia te wyobrażenia w sztuce, które dotyczą swoistej krainy szczęśliwości i pierwotnej niewinności.
„Idylliczny wymiar dzieciństwa można jednak rozpatrywać także w kategoriach siły formatującej zręby tożsamości, identyfikacji z przestrzenią, kulturą i językiem, jako element przełomowy dla kształtowania się struktur przyszłego myślenia i odczuwania” – objaśnia Łukasz Murzyn.
Trzecia strefa poświęcona jest „Rodzicielstwu”. To rodzice doświadczają ogromnej radości, płynącej z bycia matką albo ojcem. Istnieje jednak także niezwykle wymagający rewers tej radości, na który mogą się składać trudy samotnego rodzicielstwa, konieczność zdefiniowania na nowo roli matki i ojca czy szczególny wymiar relacji z dziećmi o specjalnych potrzebach, wymagającymi nieraz przez całe życie wsparcia i permanentnej opieki – zaznacza kurator.
Wiele prezentowanych na wystawie prac podejmuje ten temat. Są one wzruszające i poruszające. Na wystawie jest m.in. pokazany film nakręcony przez Jarosława Seiferta na temat młodszego brata Igora z zespołem Downa.
Nieodłącznym elementem rodzicielstwa jest także doświadczenie nieustannych przemian, jakim wraz z upływem czasu podlegają relacje dzieci i rodziców, stopniowego oddalania się i rozluźniania więzi. „W szybko zmieniającej się rzeczywistości ważne jest ciągłe stawianie pytania o katalog wzorców cywilizacyjnych i kulturowych, aktualnie kształtujących dorastającego człowieka” – podkreśla autor wystawy.
O tym mówi kolejna strefa ekspozycji pt. „Wzory kultury”. „Chodzi nam o zastanowienie się, które z motywów popkultury, tekstów, filmów lub aplikacji działają najmocniej? Które z postaw światopoglądowych, wierzeń religijnych i sytuacji społecznych są naprawdę istotne, a które tracą siłę oddziaływania?” – zaznacza kurator.
Okres dojrzewania jest czasem przemiany. Jest to przestrzeń wielu kluczowych decyzji i krytycznych niekiedy obciążeń oraz niezwykłej wrażliwości na sugestie i oceny z zewnątrz. Przedstawia ten temat fragment wystawy w strefie „Gry i metamorfozy”.
„Stawką gry między młodą osobowością a światem jest kształt jej dorosłego funkcjonowania” – zaznacza kurator.
Jest też na wystawie miejsce szczególne; ciemna, czarna sala – strefa „Łzy” poświęcona cierpieniu dziecka.
„Cierpienie. Jego ryzyko jest wkalkulowane w całą naszą egzystencję, ale w kontekście dzieciństwa wydaje się paradoksem. Czasem przychodzi mierzyć się z traumą wywołaną wojną, chorobą, śmiercią rodzica lub dziecka i innymi stanami granicznymi, doświadczanymi zarówno z perspektywy najmłodszych, jak i ich rodziców. Elementem ludzkiej kondycji są jednak także pytania o możliwość przezwyciężenia największych nawet trudności oraz nadzieja ich przetrwania i przepracowania” – charakteryzuje tę strefę Łukasz Murzyn.
„Anamnesis” – kolejna strefa ekspozycji - przedstawia emocjonalne początki ludzkiej egzystencji, zjawisko aborcji, problem jednostkowej i populacyjnej bezdzietności oraz dramat utraty dziecka należą niezmiennie do najbardziej wrażliwych stref społecznej dyskusji.
„Każdy dorosły był kiedyś dzieckiem albo raczej każdy nim pozostaje. W jakimś stopniu wszyscy budujemy naszą tożsamość na dziedzictwie rodziców lub na jego zakwestionowaniu” – mówi kurator.
Prace tu przedstawione odnoszą się do kwestii: w jaki sposób dorosłe dzieci kształtują swoje relacje z rodzicami? Jak dokonuje się zamiana ról opiekun – osoba wymagająca opieki? W jaki sposób mierzymy się z odejściem rodziców?
Rola projektowania produktów, książek, gier i zabawek dla dzieci jest trudna do przecenienia. Rzeczy, które otaczają dzieci od małego wywierają ogromny wpływ na ich wrażliwość wizualną, kształtują gusta i sposoby zachowań. Te zagadnienia przedstawione zostały w strefie „Design, ilustracja, animacja”. Wystawę dopełniają właśnie przestrzeń przeznaczonego dla dzieci designu oraz miejsce na wypowiedzi artystyczne najmłodszych twórczyń i twórców, odwiedzających galerię.
Wystawie towarzyszy bogaty program edukacyjny, zawierający warsztaty, oprowadzania – także prowadzone przez dzieci dla dzieci – debaty ekspertów oraz specjalny repertuar Kina Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.
Artyści biorący udział w wystawie: Agata Agatowska, Zbigniew Bajek, Tereza Barabash, Agnieszka Bartak-Lisikiewicz i Łukasz Murzyn, Beata Ewa Białecka, Monika Chrabąszcz-Tarkowska, Magdalena Cichańska, Zenona Cyplik-Olejniczak, Kuba Dąbrowski, Stasys Eidrigevicius, Błażej Guza, Dorota Hadrian, Ada Karczmarczyk, Marcin Kędzierski, Marzena Kolarz, Oliwia Kornaś, Lidia Krawczyk, Kamila Krzewina, Marta Kuliga, Zbigniew Libera, Przemysław Liput, Małgorzata Łuczyna, Marcin Maciejowski, Grzegorz Majchrowski, Małgorzata Markiewicz, Dariusz Nowak, Patrycja Piętka, Wojciech Prażmowski, Aleksandra Satława, Jarosław Seifert, Wojciech Skibicki, Marcin Skrobot, Beata Stankiewicz, Agula Swoboda, Tom Swoboda, Klaudia Urbanek-Kękuś, Roch Urbaniak, Grzegorz Wnęk, Magdalena Żmijowska.
Wernisaż wystawy „Życie ukryte. Dziecko w polskiej sztuce współczesnej”, który odbędzie się 13 maja o godz. 17.00 będzie wydarzeniem otwierającym tegoroczną Noc Muzeów w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. (PAP)
Autorka: Anna Bernat
abe/ dki/
