Dzięki złożonym działaniom konserwatorskim odzyskaliśmy piękny obraz; na tle wysmakowanych szarości wyeksponowane jest świetliste ciało Ukrzyżowanego Chrystusa. Dzieło Szymona Czechowicza znajduje się w kościele św. Stanisława w Rzymie – mówi Monika Tarnowska-Reszczyńska, konserwator zabytków z Instytutu Polonika.
„Ukrzyżowanie”, najstarszy obraz Szymona Czechowicza, jednego z najważniejszych malarzy dawnej Rzeczypospolitej - po konserwacji prowadzonej przez Susannę Sarmati, włoską konserwator zabytków, na zlecenie Instytutu Polonika – odzyskał dawny blask.
Obraz „Ukrzyżowanie” jest kopią znanego dzieła Guida Reniego, które znajduje się w ołtarzu głównym kościoła San Lorenzo in Lucina. Dzieło Czechowicza o wymiarach 100x150 cm zostało poddane konserwacji w 2023 r.
„Pomimo potwierdzenia archiwalnego z dnia 16 marca 1715 roku na wypłatę sześciu skudów dla Szymona Czechowicza za wykonanie obrazu do zakrystii kościoła św. Stanisława w Rzymie badacze powątpiewali w autentyczność dzieła” – mówi Piotr Ługowski, szef programu „Ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą”. – Prawdopodobnie powodem tych wątpliwości był przede wszystkim bardzo zły stan obrazu, który uniemożliwił dostrzeżenie wysokiego waloru artystycznego dzieła, jaki jest przypisywany polskiemu malarzowi" – dodaje Ługowski.
W ramach zleconych prac przez Instytut Polonika dzieło poddano działaniom polegającym na przywróceniu odpowiednich walorów technicznych oraz estetycznych obrazu. „Wstępne prace konserwatorskie polegały na usunięciu wtórnych nawarstwień. Po zakończeniu tego wieloetapowego procesu można było potwierdzić wcześniejsze przypuszczenia co do autentyczności obrazu" – mówi Monika Tarnowska Reszczyńska, konserwator zabytków, nadzorująca prace z ramienia Instytutu Polonika.
Ze względu na upływ czasu, a także właściwości utleniania zastosowanych materiałów malarskich, dużym wyzwaniem było przywrócenie jego pierwotnego blasku. Po usunięciu wielu warstw werniksu ukazała się charakterystyczna dla Czechowicza zaprawa w kolorze sjeny zawierająca naturalne pigmenty ziemne. Odsłoniła się również oryginalna kolorystyka kompozycji i sposób kładzenia farby olejnej.
Instytut Polonika od 2019 roku prowadzi projekty z zakresu ochrony i konserwacji obrazów w kościele św. Stanisława w Rzymie, który to od XVI wieku jest najstarszą placówką zrzeszająca Polonię zarówno przybywającą jak i mieszkającą w Wiecznym Mieście. Fundatorami rzymskokatolickiej parafii personalnej byli królowie polscy, magnaci oraz biskupi krakowscy. Obecnie kościół i przyległe hospicjum są centralnym miejscem duszpasterstwa polskiego w Rzymie.
W świątyni można oglądać dzieła zarówno włoskich artystów, jak i polskich twórców m.in. Szymona Czechowicza i Tadeusza Kuntzego. W latach 2020-2022 Instytut Polonika poddał konserwacji cztery obrazy znajdujące się w ołtarzach bocznych świątyni. Dwa obrazy „Święta Jadwiga pod krzyżem” Szymona Czechowicza oraz „Wskrzeszenie Piotrowina” Tadeusza Kuntzego były elementami szerszego projektu realizowanego wspólnie z Muzeum Narodowym w Krakowie, w ramach wystawy „Geniusz Baroku. Szymon Czechowicz (1689-1775)”.
Instytut Polonika w 2023 roku zlecił wykonanie prac konserwatorsko-restauracyjnych kolejnych obrazów znajdujących się w kościele św. Stanisława, tym razem znajdujących się w zakrystii. Wśród nich znalazł się obraz „Ukrzyżowanie”.
„Ochrona dziedzictwa polskich artystów na emigracji jak i polskiej kultury na dawnych wschodnich terenach Rzeczypospolitej to główna oś działalności Instytutu Polonika a postać Szymona Czechowicza łączy obydwa te aspekty. Poprzez prace konserwatorskie jego obrazów przywracamy pamięć o, artyście wciąż mało znanym, niemal zapomnianym i niedocenionym” – podkreśla Piotr Ługowski z Instytutu Polonika.
Szymon Czechowicz (1689-1775) był jednym z najważniejszych malarzy dawnej Rzeczypospolitej. Początki życia artystycznego spędził na emigracji w Rzymie, dokąd został wysłany przez Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego. Przebywał tam blisko 20 lat, zdobywając uznanie włoskiego środowiska artystycznego. Był członkiem Congregazione dei Virtuosi al Pantheon. Jego kunszt malarski zaowocował zleceniami dla kościoła polskiego św. Stanisława przy Via delle Botteghe Oscure oraz kościoła św. Bonawentury na Palatynie. Po 1730 roku malarz powrócił do kraju i przez kolejne cztery dekady tworzył dzieła na terenie całej ówczesnej Rzeczypospolitej, począwszy od Wilna po Ruś Koronną na wschodzie i Wielkopolskę oraz Małopolskę na zachodzie.
Burzliwe dzieje Rzeczypospolitej spowodowały, że znaczna część dzieł barokowego artysty znalazła się poza granicami kraju. Prowadzone jeszcze przed wojną badania Józefy Orańskiej autorki monografii Szymona Czechowicza, wykazały, że spośród odnotowanych w katalogu 165 dzieł malarskich o tematyce religijnej, aż 97 znajdowało się w obrębie dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej.(PAP)
Autorka: Anna Bernat
abe/ jann/
