Aleja Lipowa autorstwa Stanisława Żukowskiego, PAP/Leszek Szymański
Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego wpisana została Aleja Lipowa – drzewostan wraz z terenem – położona przy ul. Lipowej w Podkowie Leśnej.
„Wyróżniająca się swą indywidualną trójszpalerową formą Aleja Lipowa jest integralnym elementem kompozycji miasta-ogrodu o wysokich wartościach zabytkowych. Jako element krajobrazu kulturowego jest świadectwem kształtowania się kompozycji i relacji przestrzennych dóbr brwinowskich Stanisława Lilpopa oraz odzwierciedleniem historii regionu” - zaznaczył konserwator.
Dodał, że jest ona świadectwem adaptowania istniejących szlaków komunikacyjnych oraz poszanowania towarzyszących im rozwiązań kompozycyjnych. „Ponadto stanowi ona imponujący zbiór pomnikowych lip drobnolistnych o rzadkim trójszpalerowym układzie drzew, o wysokich walorach kompozycyjnych” - przekazał.
„Wprowadzenie trzeciego szpaleru drzew stanowi także odwołanie do popularnych pod koniec XIX w. idei miast-ogrodów, wpisując powstające na terenie Wilhelmowa osiedle letniskowe (Stanisławów) w nurt europejskiej myśli urbanistycznej, odwołującej się do postulatów powrotu do natury i wykorzystania przyrody do podniesienia warunków życia codziennego” - wyjaśnił.
Początki Alei Lipowej w mieście-ogrodzie Podkowa Leśna wiążą się bezpośrednio z założoną w 2 poł. XIX w. na terenie majątku ziemskiego Brwinów osadą Stanisławów sąsiadującą z folwarkiem Wilhelmów. Teren ten od 1861 r. należał do fabrykanta Stanisława Lilpopa (1817-1866), a następnie do jego spadkobierców. Pierwsze plany utworzenia letniska w folwarku Wilhelmów ogłaszane były w prasie w 1876 r.
Według opinii biegłych z 2022 r. letnisko Stanisławów, z którym związana jest aleja w Podkowie Leśnej (d. Wilhelmów) zostało założone „na południe od zabudowań folwarcznych, a wchodzące w jego skład drewniane, niewielkie budynki wzniesiono w sąsiedztwie Alei Lipowej, po jej południowej stronie”. Wspomniane nasadzenia są w ocenie badaczy tożsame z aleją będącą przedmiotem postępowania, interpretację taką potwierdzają materiały kartograficzne z lat 1911 i 1914. Część z drzew alejowych, dla osiągnięcia efektu dojrzałych drzew posadzono w tzw. „pęczkach” (po 2-3 sztuki), zgodnie z panującą na przełomie XIX i XX w. praktyką ogrodniczą. Zgodnie ze wspomnieniami Jarosława Iwaszkiewicza, inicjatorką posadzenia południowego pasma Alei Lipowej była żona Stanisława Lilpopa, Joanna z Petzoldów Lilpop.
Aleja składa się ze 193 drzew (w tym 2 tzw. świadki (pozostałość drzewa - zazwyczaj jego martwy pień - zachowana ze względów przyrodniczych lub kulturowych). Gatunkiem dominującym są lipy drobnolistne (184 szt.), uzupełnieniem są nieliczne lipy szerokolistne (2 szt.), ponadto na terenie znajdują się inne gatunki, niebędące częścią alei (klony, robinia, sosna, grab, dąb). Na obecny drzewostan składają się drzewa o wysokości od ok. 2 do 30 m, w 3 grupach wiekowych, sadzone przed 1925 r. (ok. 100 lat), z lat 1925-1939 (w wieku 85-100 lat) oraz uzupełniane po 1945 r. (poniżej 85 lat). W południowym rzędzie znajduje się 12 drzew sprzed 1925 r. i 6 drzew z lat 1925-39, w środkowym odpowiednio 11 i 4 drzewa, w północnym 9 i 10 drzew. (PAP)
mas/ dki/
