Aleksander Tansman, 1932 r. /NAC
Prawykonanie odnalezionego po latach utworu Aleksandra Tansmana z lat 30. ubiegłego wieku odbędzie się w piątek w Filharmonii Łódzkiej. Oprócz nieznanej publiczności muzyki do baletu „Lumieres”, filharmonicy wykonają utwory żyjących w czasach Tansmana: Maurice'a Ravela i George'a Gershwina.
Zmarły niemal 40 lat temu, pochodzący z Łodzi, Aleksander Tansman przez wiele lat nie był znany w Polsce szerszej publiczności. Ceniono go jednak za granicą jako jednego z najwybitniejszych neoklasyków.
- Mamy nadzieję, że piątkowy koncert symfoniczny „Tansman odnaleziony” będzie jednym z ciekawszych wydarzeń artystycznych tego sezonu.
Wybrzmi na nim prawykonanie odnalezionego po latach utworu Tansmana. Usłyszymy muzykę do baletu „Lumieres”, którą w archiwum paryskiego wydawnictwa Durand Salabert Eschig odnalazł muzykolog Łukasz Kaczmarowski. Utwór ujawnia inspirację bliską Tansmanowi muzyką jazzową, ale też neoklasycyzmem; chwilami w konwencji zbliża się do muzyki filmowej - podkreśliła specjalistka ds. promocji Filharmonii Łódzkiej Karolina Albińska.
Balet „Lumieres” (Światła) z 1932 r. składa się z czterech obrazów, które reprezentują zjawiska świetlne występujące w przestrzeni miejskiej. W takiej właśnie scenerii rozgrywać miała się zapewne jego akcja sceniczna, choć do czasów współczesnych nie zachowały się żadne przekazy o genezie utworu ani o jego libretcie.
„Z relacji przekazanej mi przez Geralda Hugona (autora katalogu dzieł wszystkich Tansmana - przyp. PAP) wynika, że Tansman kilkukrotnie wspominał o tym niezrealizowanym projekcie: w latach 30. w jednym z wywiadów radiowych, a także w latach 80. podczas rozmowy z autorem katalogu dzieł wszystkich. Wtedy też wyraził swoje ogromne rozczarowanie współpracą z autorami libretta, którymi byli – lub mieli być – Andre Coeuroy i Genevieve Clarence” - pisze w książce programowej 2025/26 Filharmonii Łódzkiej muzykolog Łukasz Kaczmarowski, który dotarł do kompletnego autografu partytury „Lumieres”.
W jego opinii 30-minutowy utwór „emanuje bogactwem tematycznym, ciekawą i zaskakującą harmonią” oraz typowym dla Tansmana „świeżym, lekkim brzmieniem skontrastowanym z wyrazistymi, rytmicznymi ustępami”. Według muzykologa w „Lumieres” odnajdziemy elementy jazzu, występujące często równolegle z klarowną neoklasyczną fakturą, czy też swojego rodzaju egzotyczne hybrydy, np. „tango de blues” czyli „bluesowe tango”, które momentami przywodzą na myśl amerykańską muzykę filmową.
Obok utworu Tansmana w programie koncertu znalazły się: „Błękitna rapsodia” George'a Gershwina oraz suita „Nagrobek Couperina” Maurice'a Ravela. Zdaniem organizatorów pozwolą one spojrzeć na twórczość pochodzącego z Łodzi kompozytora w kontekście tego, co działo się wówczas na światowej muzycznej scenie.
W partii solowej na fortepianie wystąpi Anna Fedorowa, a za pulpitem dyrygenckim stanie Norbert Twórczyński, który poprowadzi Orkiestrę Symfoniczną FŁ. Koncert 21 listopada rozpocznie się o godz. 19; poprzedzi go spotkanie w Sali Kameralnej im. Henryka Czyża o godz. 18.15, które poprowadzi Karol Furtak.
Aleksander Tansman to polski kompozytor pochodzenia żydowskiego, który urodził się w 1897 roku w Łodzi. Był współtwórcą neoklasycyzmu w światowej muzyce. W 1920 roku przeniósł się na stałe do Paryża. Komponował m.in. symfonie, utwory kameralne, dzieła fortepianowe, a także oratoria, psalmy, pieśni solowe, muzykę teatralną i filmową. Artysta koncertował na całym świecie; przyjaźnił się m.in. z Charliem Chaplinem, George'em Gershwinem i Igorem Strawińskim. Kompozytor zmarł 15 listopada 1986 roku w Paryżu. (PAP)
agm/ dki/
