Widok z Wisły na Wawel. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Dokument lokacyjny Krakowa z 1257 r. znajdzie się na pierwszej Liście Krajowej Programu „Pamięć Świata” UNESCO, która w piątek zostanie ogłoszona podczas uroczystości w Pałacu Prezydenckim.
Pierwsza lista obejmuje 11 zabytków piśmiennictwa przechowywanych w zbiorach dziewięciu instytucji z Warszawy, Krakowa, Gniezna, Poznania i Wrocławia. To najważniejsze dla historii, kultury i narodu polskiego dokumenty, m.in. Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r. znajdująca się w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
„Dokument lokacyjny Krakowa z 1257 r. jest najstarszym spośród aktów lokacyjnych przechowywanych w Archiwach Państwowych. Bardzo cieszymy się, że trafił na listę Programu +Pamięć Świata+ UNESCO. Lista ta ma na celu promocję dziedzictwa dokumentarnego ludzkości, udostępnianie go wszystkim zainteresowanym oraz zabezpieczenie dla przyszłych pokoleń” - powiedziała PAP dyrektor Archiwum Narodowego Krakowie dr Barbara Berska.
Na listę wpisywane będą najcenniejsze dokumenty i zbiory znajdujące się w posiadaniu instytucji w Polsce lub poza granicami kraju, a mające szczególne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego i tradycji naszego kraju.
Zgłoszeń dokonują szefowie polskich instytucji. Kryteria wpisu na listę określił Krajowy Komitet Programu UNESCO „Pamięć Świata”. Dokumenty są oceniane pod kątem ich: autentyczności, integralności i kompletności, reprezentatywności dla miejsca, w którym powstały, wartości dla okresu, w którym zostały wystawione, wpływu na przemiany i rozwój kultury człowieka, tradycje kulturowe i cywilizacyjne. „To wyjątkowe przykłady dokonań umysłu człowieka” – podkreśliła dr Berska.
Przechowywany w Archiwum Narodowym w Krakowie „Dokument lokacyjny miasta Krakowa” został wystawiony 5 czerwca 1257 r. przez Bolesława Wstydliwego. Na mocy tego dokumentu Kraków został lokowany na prawie magdeburskim na wzór Wrocławia. Stawał się gminą samorządową, na czele której stał dziedziczny wójt wraz z wybieraną wśród mieszczan ławą. W mieście funkcjonowała Rada Miejska kierowana przez burmistrza, wybieranego spośród jej członków. Władze nie tylko administrowały miastem, ale też pełniły funkcje sądownicze.
Akt lokacyjny wymienia liczne przywileje i nadania, które uzyskali zarówno wójtowie, jak i cała gmina miejska. Lokacja wprowadziła nowe założenia urbanistyczne i architektoniczne, wytyczono wówczas istniejący do dziś plan zabudowy Krakowa, z największym wśród miast średniowiecznych rynkiem pośrodku i odchodzącymi od niego ulicami.
Dokument spisany jest odręcznie w języku łacińskim na pergaminie. Obecnie jest on badany przez specjalistów. Akt lokacyjny Krakowa będzie można obejrzeć w najbliższą sobotę i niedzielę w siedzibie Archiwum Narodowego w Krakowie przy ul. Siennej 16.
W pierwszej edycji Listy Krajowej programu UNESCO „Pamięć Świata” znalazły się na niej także dwa inne dokumenty przechowywane w Krakowie: Kodeks „Banderia Prutenorum” Jana Długosza ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej zawierający opis 56 chorągwi krzyżackich oraz „Opis żup wielickiej i bocheńskiej” przechowywany w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
W ramach programu UNESCO „Pamięć świata” istnieje też lista światowa, na którą wpisane zostały m.in. rękopisy Fryderyka Chopina, Tablica 21 Postulatów Gdańskich z Sierpnia 1980 roku oraz Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu.(PAP)
wos/ agz/
