Kodeks Matyldy zaprezentowany w Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk
XI-wieczny tzw. Kodeks Matyldy (Ordo Romanus) oglądać można od środy w Gnieźnie (Wielkopolskie) na wystawie "Chrzest - św. Wojciech - Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna". To pierwsza prezentacja tego zabytku w Polsce.
Ekspozycja Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie czynna jest od marca, ale wypożyczony z Niemiec zabytek dopiero teraz przyjechał na kilkutygodniową prezentację. Kodeks był prezentem księżnej Matyldy, córki Hermana II, księcia szwabskiego dla polskiego władcy Mieszka II. Jego obecnym właścicielem jest miasto Dusseldorf.
Otwarcie prezentującej znaczenie Gniezna w dawnych wiekach wystawy "Chrzest - św. Wojciech - Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna" nastąpiło w marcu podczas Zjazdu Gnieźnieńskiego. W uroczystości wziął udział prezydent Andrzej Duda.
Wystawę przygotowało Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie wraz z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej oraz Muzeum Archidiecezjalnym w Gnieźnie przy okazji 1050. rocznicy chrztu Polski.
„W związku z tym, że centralne obchody związane z rocznicą chrztu odbywają się w połowie kwietnia, postanowiliśmy, że zabytek sprowadzimy nie na otwarcie wystawy, ale na czas zaplanowanych w Gnieźnie uroczystości” - powiedział PAP kurator wystawy Tomasz Janiak.
Kurator wystawy Tomasz Janiak powiedział PAP, że zabytek prezentowany jest w Polsce po raz pierwszy, jest to więc gratka dla wszystkich miłośników polskiego średniowiecza. „Ze względów konserwatorskich będzie go można zobaczyć jedynie przez półtora miesiąca. Trzeba pamiętać, że jest to kodeks pergaminowy, zaś pergamin nie może być zbyt długo eksponowany w warunkach wystawienniczych” – mówił.
Kurator podkreślił, że zabytek prezentowany jest w Polsce po raz pierwszy, jest to więc gratka dla wszystkich miłośników polskiego średniowiecza. „Ze względów konserwatorskich będzie go można zobaczyć jedynie przez półtora miesiąca. Trzeba pamiętać, że jest to kodeks pergaminowy, zaś pergamin nie może być zbyt długo eksponowany w warunkach wystawienniczych” – powiedział.
Kodeks zawiera teksty liturgiczne używane w trakcie mszy św. oraz przy sprawowaniu sakramentów.
„Jest dla nas bezcennym źródłem wiedzy o przebiegu najważniejszego nabożeństwa u zarania Kościoła w Polsce. Księga dotyczy okresu początków państwa polskiego, o których wiemy stosunkowo niewiele" - powiedział Janiak.
Celem otwartej w marcu wystawy jest prezentacja roli Gniezna u początków Kościoła i państwa polskiego oraz w późniejszym średniowieczu. Ukazuje m.in. sakralne znaczenie Góry Lecha w okresie poprzedzającym chrystianizację oraz znaczenie gnieźnieńskiego grodu w okresie pierwszych Piastów. Prezentuje rolę Gniezna jako pierwszej metropolii kościelnej w Polsce i duchowej stolicy we wczesnośredniowiecznej monarchii piastowskiej.
Kolejne części wystawy przybliżają królewskie aspiracje władców piastowskich, koronujących się właśnie w Gnieźnie do roku 1300, a także późnośredniowieczne środowisko kościelne i intelektualne skupione wokół średniowiecznej katedry gnieźnieńskiej. Prezentowany jest też kościół katedralny w Gnieźnie - elementy bogatego wyposażenia liturgicznego, w tym kodeksy mszalne i przedmioty używane w trakcie odprawiania mszy w średniowieczu.
Ekspozycja obejmuje też kolekcję oryginalnych zabytków głównie archeologicznych, dokumentujących różne dziedziny życia mieszkańców Gniezna w okresie poprzedzającym chrystianizację i za pierwszych Piastów, w tym przedmioty elitarne i luksusowe. Zgromadzono na niej cenne eksponaty, głównie ze zbiorów kościelnych, dokumentujące dorobek liturgiczny, prawny i intelektualny ośrodka arcybiskupiego i kapituły gnieźnieńskiej.
Wśród eksponatów pokazywanych po raz pierwszy jest m.in. srebrna romańska patena z XI - XII w. pochodzącą z odkryć w katedrze gnieźnieńskiej. Ma ona przedstawienie Ręki Boga (Manus Dei), wyłaniającej się z chmury w geście błogosławienia. Ekspozycja prezentowana jest do października w sali wystaw czasowych Muzeum Początków Państwa Polskiego.
Również przy okazji obchodów 1050. rocznicy chrztu Polski, w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej otwarto wystawę „Gniezno 1966. Millenium Chrztu Polski a 1000-lecie Państwa Polskiego”.
Ekspozycja przywołuje czas obchodów jubileuszowych w Gnieźnie, odbywających się w kwietniu 1966 roku pod przewodnictwem prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego.
Na wystawie prezentowane są zdjęcia i nagrania dźwiękowe dokumentujące gnieźnieńskie uroczystości, oraz cenne zabytki sztuki sakralnej. Wśród nich jest używany na uroczystościach millenijnych w 1966 roku tzw. Kielich Dąbrówki z XII w., oraz obecne na uroczystościach: relikwiarz ramienia św. Wojciecha, pacyfikał z fundacji abp. Jagiellończyka, oraz pektorał kard. Ledóchowskiego, który jako ostatni nosił Prymas Tysiąclecia.
Prezentowane są dokumenty tj. oryginał Jasnogórskich Ślubów Narodu, oraz Ewangeliarz Karoliński z 800 roku. Na wystawie eksponowany jest także pastorał podarowany katedrze przez kard. Wyszyńskiego w 1966 roku, który użyty zostanie 14 kwietnia podczas uroczystości 1050. rocznicy Chrztu Polski. W czasie Eucharystii używany będzie też Kielich Dąbrówki. (PAP)
rpo/ agz/
