Stworzenie Listy Skarbów Dziedzictwa dla cennych zabytków ruchomych zakłada m.in. nowela ustawy o zabytkach, do której w piątek Sejm wprowadził kilka senackich poprawek. Umożliwiają one m.in. wpis do rejestru zabytków ruchomych z urzędu tylko wobec zagrożenia obiektu.
Poprawka pierwsza zakłada, że wpisu do rejestru zabytków ruchomych można dokonać z urzędu lub na wniosek właściciela, jednak wpis z urzędu możliwy jest tylko w sytuacji uzasadnionej obawy zniszczenia, nielegalnego wywiezienia itp.
Poprawka druga określa termin, podczas którego właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa powinien zapewnić chroniące go zabezpieczenia techniczne na wypadek kradzieży, pożaru itp.
Poprawka trzecia uchyla przepisy, które stanowiły podstawę do legalizacji prac podejmowanych przy zabytku bez wymaganego pozwolenia lub wbrew jego warunkom.
Poprawka czwarta wprowadza zasadę, że zabytek wpisany na Listę Skarbów Dziedzictwa nie może być wywożony na podstawie wielokrotnego pozwolenia indywidualnego na czasowy wywóz zabytku za granicę.
Poprawka piąta stanowi, że dotacja na wyposażenie pomieszczenia w zabezpieczenia techniczne jest udzielana na wniosek właściciela lub posiadacza zabytku, a nie z urzędu.
Poprawka szósta głosi, że opiekun obiektu wpisanego na Listę Skarbów Dziedzictwa będzie mógł otrzymać dotację na jego zabezpieczenie techniczne w wysokości 100 proc. kosztów.
Poprawka siódma wprowadza przepis przejściowy, w myśl którego pozwolenia na wywóz zabytków ruchomych za granicę oraz pozwolenie na prowadzenie prac, badań lub innych działań przy tym zabytku wydane na podstawie dotychczasowych przepisów zachowują moc przez okres, na który zostały wydane.
Projekt nowelizacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad nimi oraz ustawy o muzeach został przygotowany w październiku 2013 r. przez klub PSL we współpracy z resortem kultury. Nowela ustanawia szczególną formę ochrony konserwatorskiej dla najważniejszych ruchomych obiektów zabytkowych.
Nowela zakłada stworzenie Listy Skarbów Dziedzictwa, która leżeć ma w gestii ministra kultury. O wpisanie cennych ruchomych zabytków może wnioskować właściciel; wpis może się też dokonywać z urzędu.
Szczególne rygory mają dotyczyć przechowywania, eksponowania i transportu wpisanych obiektów. Podejmowanie prac konserwatorskich ma zobowiązywać do utrzymania najwyższych standardów. Nowelizacja obliguje także właścicieli do ochrony zabytku i informowania o jego stanie, udostępniania do badań i konserwacji, jak też prowadzenia określonych prac konserwatorskich.
Nowela zobowiązuje ministra kultury do zabezpieczenia środków na realizowanie tych zadań poprzez udzielanie dotacji celowych. Przewiduje też kontrolę stanu zabytku co najmniej co dwa lata i nakaz przywrócenia go do stanu pierwotnego w przypadku zmian sprzecznych z dopuszczalnymi. Możliwe ma być też - na mocy decyzji ministra - usunięcie zabytku z Listy Skarbów Dziedzictwa oraz zabezpieczenie go przez czasowe zajęcie w sytuacji zagrażającej np. zniszczeniem.
Nowelizacja zakłada też ujednolicenie zasad wpisu do rejestru zabytków ruchomych i nieruchomych. Obecnie wpis zabytku ruchomego odbywa się na wniosek właściciela, wpis z urzędu jest dopuszczalny tylko w sytuacji zagrożenia obiektu. Po nowelizacji zabytki ruchome będą wpisywane do rejestru także z urzędu.
Kolejna zmiana dotyczy dodania artykułu umożliwiającego przedłużenie terminu pozwolenia na przebywanie za granicą zabytku wywiezionego w celach wystawienniczych lub jako element urządzenia wnętrz polskich placówek dyplomatycznych - bez konieczności przywożenia obiektu do Polski. Obecnie zabytki znajdujące się poza granicami muszą nie rzadziej niż co pięć lat być przywożone z powrotem.
Nowela zakłada możliwość wywożenia zabytków na nie dłużej niż trzy lata. Wniosek o przedłużenie terminu pozwolenia będzie musiał być złożony przed upływem 90 dni od wygaśnięcia poprzedniego i zawierać opis aktualnego stanu zabytku. Kolejne pozwolenie ma zawierać warunki, sposób eksponowania i przechowywania obiektu oraz wykonywania kontroli jego stanu.
"Lista Skarbów Dziedzictwa ma dotyczyć arcydzieł bądź obiektów o szczególnym znaczeniu dla historii Polski. Nowela może przyczynić się do zajęcia się dziełami wyjątkowymi, gwarantuje też szczególne formy ochrony i rygory opieki nad nimi. Jest oczekiwana przez środowisko i porządkuje ważny obszar dziedzictwa narodowego" - mówi generalny konserwator zabytków Piotr Żuchowski. (PAP)
akn/ mhr/
