14.12. 2009 Moskwa (PAP) - Przed 20 laty, 14 grudnia 1989 roku, zmarł Andriej Sacharow - wielki fizyk, myśliciel i dysydent, nie bez racji nazywany "sumieniem Rosji". W 1975 roku został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla. Nim stał się znanym na całym świecie krytykiem komunistycznego totalitaryzmu, Sacharow został "ojcem sowieckiej bomby wodorowej". W roku 1950 wraz z Igorem Tammem doprowadził do pierwszej kontrolowanej reakcji termojądrowej. Sowieckie władze obsypały go wówczas medalami i nagrodami finansowymi.
Sacharow nie zadowolił się jednak wygodnym życiem i sławą jednego z największych fizyków tamtych czasów i już pod koniec lat 50. popadł w konflikt z władzami.
Konsekwentnie protestował przeciw zbyt wielu niepotrzebnym wybuchom jądrowym. Występował też w obronie dysydentów więzionych za przekonania. Stanął po stronie Żydów, którym odmawiano prawa do emigracji, jak i katolickich księży na Litwie prześladowanych przez władze.
W latach 70. znany fizyk stał się jednym z twórców ruchu obrony praw człowieka.
Otwarcie krytykował absurdy ZSRR, zarówno w życiu społeczno-politycznym, jak i gospodarczym. Jego książki, obnażające system sowiecki, ukazywały się na Zachodzie w wielomilionowych wydaniach.
Przyczynił się tym do obalenia istniejących jeszcze wówczas, głównie wśród lewicowej zachodniej inteligencji, mitów i złudzeń dotyczących ZSRR.
W roku 1975 Sacharow został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla. Uznaniu na świecie towarzyszyły coraz silniejsze represje ze strony władz w Moskwie.
Za protesty przeciwko agresji ZSRR na Afganistan został - wraz z żoną, Jeleną Bonner - zesłany w roku 1980 do miasta Gorki (obecnie Niżni Nowogród).
Zesłanie Sacharowa uchylił w 1986 roku ówczesny przywódca ZSRR Michaił Gorbaczow. Po powrocie do Moskwy Sacharow odmówił ponownego przyjęcia odebranych mu wcześniej nagród państwowych do czasu rehabilitacji wszystkich prześladowanych za przekonania przez władze sowieckie. Stanowczo domagał się demokratyzacji ZSRR i przekształcenia tego państwa w dobrowolny związek wolnych republik.
W 1989 roku wybrany został na delegata na Zjazd Deputowanych Ludowych ZSRR.
Sacharow nie dożył rozpadu ZSRR. Zmarł 14 grudnia 1989 roku w wieku 68 lat.
Rokrocznie Parlament Europejski przyznaje Nagrodę im. Sacharowa za działalność w dziedzinie praw człowieka. Ustanowiono ją w 1988 roku jeszcze za życia jej patrona. Jest przyznawana osobom i organizacjom, które bronią praw człowieka, narażając się nierzadko na niebezpieczeństwo.
W tym roku nagrodę przyznano Memoriałowi - rosyjskiej organizacji pozarządowej dokumentującej zbrodnie stalinowskie i broniącej praw człowieka w Rosji. Sacharow był jednym z założycieli Memoriału.
Jerzy Malczyk(PAP)
mal/ mmp/ awl/ kar/
Konsekwentnie protestował przeciw zbyt wielu niepotrzebnym wybuchom jądrowym. Występował też w obronie dysydentów więzionych za przekonania. Stanął po stronie Żydów, którym odmawiano prawa do emigracji, jak i katolickich księży na Litwie prześladowanych przez władze.
W latach 70. znany fizyk stał się jednym z twórców ruchu obrony praw człowieka.
Otwarcie krytykował absurdy ZSRR, zarówno w życiu społeczno-politycznym, jak i gospodarczym. Jego książki, obnażające system sowiecki, ukazywały się na Zachodzie w wielomilionowych wydaniach.
Przyczynił się tym do obalenia istniejących jeszcze wówczas, głównie wśród lewicowej zachodniej inteligencji, mitów i złudzeń dotyczących ZSRR.
W roku 1975 Sacharow został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla. Uznaniu na świecie towarzyszyły coraz silniejsze represje ze strony władz w Moskwie.
Za protesty przeciwko agresji ZSRR na Afganistan został - wraz z żoną, Jeleną Bonner - zesłany w roku 1980 do miasta Gorki (obecnie Niżni Nowogród).
Zesłanie Sacharowa uchylił w 1986 roku ówczesny przywódca ZSRR Michaił Gorbaczow. Po powrocie do Moskwy Sacharow odmówił ponownego przyjęcia odebranych mu wcześniej nagród państwowych do czasu rehabilitacji wszystkich prześladowanych za przekonania przez władze sowieckie. Stanowczo domagał się demokratyzacji ZSRR i przekształcenia tego państwa w dobrowolny związek wolnych republik.
W 1989 roku wybrany został na delegata na Zjazd Deputowanych Ludowych ZSRR.
Sacharow nie dożył rozpadu ZSRR. Zmarł 14 grudnia 1989 roku w wieku 68 lat.
Rokrocznie Parlament Europejski przyznaje Nagrodę im. Sacharowa za działalność w dziedzinie praw człowieka. Ustanowiono ją w 1988 roku jeszcze za życia jej patrona. Jest przyznawana osobom i organizacjom, które bronią praw człowieka, narażając się nierzadko na niebezpieczeństwo.
W tym roku nagrodę przyznano Memoriałowi - rosyjskiej organizacji pozarządowej dokumentującej zbrodnie stalinowskie i broniącej praw człowieka w Rosji. Sacharow był jednym z założycieli Memoriału.
Jerzy Malczyk(PAP)
mal/ mmp/ awl/ kar/
