Ćwierć wieku badań inwentaryzacyjnych na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej

Prace polskich naukowców oraz studentów wydziałów historii sztuki, przywróciły pamięć o tysiącach zabytków, wiele z nich o raz pierwszy wprowadzając do obiegu naukowego. Programy badawcze - zapoczątkowane w 1991 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim - zakładały opracowanie kompletnej dokumentacji zabytków sztuki sakralnej na wskazanych terenach, z uwzględnieniem stanu sprzed roku 1939, oraz zabytków zniszczonych i rozproszonych w wyniku II wojny światowej.

Prace terenowe oraz edycje kolejnych tomów wspierało finansowo m.in. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego a także Fundacja Lanckorońskich. Pierwszy tom "Materiałów do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej" ukazał się w 1993 roku.

Najobszerniejszą, liczącą 23 tomy była jak dotąd część I "Materiałów " pt. "Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego" (czyli obszaru współczesnej Ukrainy). Tomy te, datowane: Kraków 1993-2015 były opracowywane z udziałem pracowników naukowych i studentów Instytutu Historii Sztuki UJ.

W 2015 r. ukazał się 23 tom, ostatni z serii, stanowiący uzupełnienie poprzednich tomów inwentaryzacji terenowej, dokumentującej historyczną i artystyczną spuściznę Kościoła rzymskokatolickiego na terenie dawnego województwa ruskiego. Tom zawiera uzupełnienia do opublikowanych już monografii, słownik artystów i rzemieślników opracowany na podstawie wydanych już tomów, a także wykazy opracowanych parafii oraz miejscowości, w których znajdowały się należące do nich kościoły filialne i kaplice publiczne. Dodatkiem do tomu 23. jest płyta CD zawierająca obszerny indeks nazwisk do tomów 1–23.

W ramach "Materiałów" są też sukcesywnie publikowane tomy inwentaryzacji kościołów i klasztorów rzymskokatolickich dawnych województw: nowogródzkiego, wileńskiego, trockiego, brzesko-litewskiego. Te części opracowywane są z udziałem pracowników naukowych i studentów historii sztuki z Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytutu Sztuki PAN.

Najnowszą publikacją z tej serii jest wydany w 2016 r. tom 3 części V "Kościołów i klasztorów rzymskokatolickich dawnego województwa brzeskolitewskiego" pod redakcją naukową Doroty Piramidowicz.

Przeprowadzana jest również od roku 2013 inwentaryzacja zabytków sztuki sakralnej na ziemiach dawnego województwa inflanckiego, której efekty również będą publikowane. Projekt „Inwentaryzacja zabytków sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Województwo inflanckie” koordynuje białostocki Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, zakwalifikowany do finansowania w konkursie Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki 2013/2014 (moduł badawczy 1.1).

Jak dotąd nakładem Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie ukazały się następujące części "Materiałów do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej" pod redakcją Jana K. Ostrowskiego:

cz. I: "Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego" T. 1-23, Kraków 1993-2015;

cz. II: "Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa nowogródzkiego" red. nauk. M. Kałamajska-Saeed, T. 1-4, Kraków 2003-2014;

cz. III:"Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa wileńskiego" red. nauk. M. Kałamajska-Saeed, T. 1-4, Kraków 2005-2011;

cz. IV: "Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego" red. nauk. M. Kałamajska-Saeed, T. 1-2, Kraków 2012-2015;

cz. V: "Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego" T.1-3, red. naukowa M. Zgliński, A. Oleńska, D. Piramidowicz, Kraków 2013-2016.

Planowana jest edycja kolejnych tomów serii

oprac. Dorota Janiszewska-Jakubiak

abe/mjs

Kurier Galicyjski "Inwentaryzację kościołów archidiecezji lwowskiej zakończono"

Materiały do dziejów sztuki sakralnej - Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego