„Jan Długosz (1415-1480). Życie i dzieła” to praca zbiorowa zawierająca „pokłosie” obchodów Roku Jana Długosza przypadającego na rok 2015 i ogłoszonego przez Sejm RP dla uczczenia 600. rocznicy urodzin naszego wielkiego kronikarza. Na książkę tę składają się artykuły 13 autorów, którzy zajmują się w nich życiem, dziełami i warsztatem historiograficznym głównego bohatera publikacji.
Zbiór otwiera tekst Waldemara Bukowskiego, który - na podstawie szerokiej kwerendy archiwalnej - koryguje dotychczas znane informacje na temat rodziny Jana Długosza i terytorialnego rozmieszczenia jego rodu. Omawia m. in. stan posiadania Długoszów w województwach krakowskim i sandomierskim, aczkolwiek sama rodzina autora „Roczników” wywodziła się z ziemi wieluńskiej. Tekst ten uzupełnia tablica genealogiczna Długoszów herbu Wieniawa.
Artykuł Wojciecha Drelicharza analizuje zachowane nieliczne autografy Jana Długosza zebrane w formie zapisków do tzw. kodeksu Zamoyskich, które zostały nazwane przez Wojciecha Kętrzyńskiego, cenionego mediewistę z przełomu XIX i XX w., mianem „Excerpta Dlugossii ex fontibus incertis”.
Olgę Przybyłowicz omawia „Żywot św. Kingi”- rękopis z uwagami i uzupełnieniami kronikarza na marginesie ukończony ok. 1473 r., który przechowywany jest w Archiwum ss. Klarysek w Starym Sączu.
Marek Daniel Kowalski poświęca uwagę innemu dziełu krakowskiego kanonika - „Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis”, weryfikując źródła i informacje zawarte w obszernych opisach uposażeń krakowskiej katedry i kolegiat małopolskich, klasztorów oraz kościołów parafialnych diecezji krakowskiej. Księgę tę napisał Jan Długosz w latach 1470-1480 i uchodzi ona za drugie co do wielkości - po „Rocznikach” - jego dzieło.
W dalszej części omawianej pracy Maciej Zdanek bada - na podstawie „Roczników” i „Liber beneficiorum” - źródła wiedzy kronikarza na temat dwóch fundacji Uniwersytetu Krakowskiego: Kazimierza Wielkiego z 1364 r. i jagiellońskiej z 1400 r.
Janusz Grabowski zajmuje się poszukiwaniem w „Rocznikach” informacji dotyczących genealogii Piastów. Jarosław Nikodem, pracując na tym samym źródle, szuka wzmianek o stosunkach polsko-czeskich w czasach husyckich i podkreśla negatywną opinię Długosza na temat husytyzmu, uważając go za groźną herezję.
Lidię Korczak interesują prezentacje ludzi i miejsc na Litwie, zawarte przez kronikarza nie tylko w samych „Rocznikach”, ale i w przygotowanej przez niego „Chorografii Królestwa Polskiego”, mającej cechy geograficznego przewodnika po ziemiach polskich i litewsko-ruskich.
Piotr Oliński zaskakuje Długoszowymi opisami pogody z zapisków z lat 50. i 60. XV w. ze szczególnym uwzględnieniem okresów zimowych i letnich. Jerzego Rajmana interesują wszelkie wzmianki Jana Długosza na temat kanoników Grobu Bożego, czyli bożogrobców. Dochodzi tutaj jednak do wniosku, że ten wielki historyk nie poświęcił im zbyt wiele uwagi w porównaniu z innymi zakonami, a nawet rozpowszechniał negatywną opinię o bożogrobcach, zarzucając im brak klauzury w klasztorze miechowskim i samowolne wychodzenie na teren miasta. Mimo to Maciej Miechowita w swojej kronice zawarł cenny opis pogrzebu Jana Długosza. Wydana drukiem w 1634 r. „Miechovia” Samuela Nakielskiego jest pełna informacji zapożyczonych z dzieł sławnego kronikarza.
Następny w kolejności publikacji jest artykuł Dariusza Wróbla, gdzie możemy się zaznajomić z analizą problemu bezkrólewia, małoletniości i nieobecności władcy w „Rocznikach”. Chodzi tu głównie o wydarzenia po śmierci Władysława Jagiełły z lat 1434-1447, gdy pojawiła się kwestia synów zmarłego króla.
Dwa ostatnie teksty tomu stanowią rozważania Michała Rzepieli o frazeologii Długoszowej łaciny oraz Krzysztofa Ożoga, który dzieli się z Czytelnikami swoimi spostrzeżeniami na temat najnowszej edycji „Roczników” trwającej aż 55 lat i zakończonej dopiero w 2006 r.
W sumie omawiana praca zbiorowa na pewno będzie stanowić istotną pomoc dla następnych pokoleń badaczy dziedzictwa naszego wielkiego kronikarza ze względu na swoją obszerną bazę źródłową i intrygujące zagadnienia tamże poruszane. Również i przeciętnemu Czytelnikowi pozwoli lepiej poznać postać i dorobek życiowy jednego z najwybitniejszych polskich dziejopisarzy.
dr Mariusz Affek
„Jan Długosz (1415-1480). Życie i dzieła”, red. Lidia Korczak, Marek Daniel Kowalski i Piotr Węcowski, wyd. Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Kraków 2017 r.
Źródło: Muzeum Historii Polski
